مقالات و یادداشت ها
مردم در خطبه‌های ۸ اسفند چه شنیدند؟
با عرض تبریک میلاد با سعادت مولی‌الموحدین، امام علی (ع)، نخستین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، که روز پدر نیز نامگذاری شده، آرزو داریم که همه مسلمین جهان ادامه‌دهنده مکتب و سیرت این امام بزرگوار باشند. در خطبه‌های این هفته نماز جمعه کشور، مسئله سیاست خارجه و برجام هنوز در پیش‌زمینه خطبه‌ها بود، و ائمه جمعه بر لزوم «ایستادگی یک‌صدایی» در برابر درخواست‌های بین‌المللی برای رعایت توصیه‌های آژانس انرژی هسته‌ای تأکید کردند. اکثر امامان جمعه به تحلیل دو مسئله حاد کشور، مشکلات معیشتی و انتخابات نیز پرداختند و با بیان اینکه ریشه مشکلات در ناکارآمدی مسئولان و تصمیمات غلط آن‌هاست، انتخابات آینده را کلید حل مشکلات کشور توصیف کردند.
امر به معروف، ابزاری برای اصلاح حاکمان
امر به معروف و نهی از منکر، همواره از دروس ماندگار قرآن در بین مومنان بوده و نفش مهمی در جامعه اسلامی به عنوان قطب‌نمای واجبات و محرمات ایفا نموده است. این ابزار اعتقادی که در تحقق چارچوب فرهنگی جامعه در دو دهه نخست انقلاب بسیار تأثیرگذار بود، با تمرکز فعالیت‌های خود بر حفظ و ترویج شئونات اسلامی در اخلاق، رفتار و پوشش مردم در جامعه، به موفقیت‌هایی نسبی دست یافت. این فعالیت‌ها که در دو دهه گذشته دچار ضعف اجرایی بوده، با اصلاح خط مشی عملیاتی و اجرائی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، سرآغاز «دوره جدید» فعالیت‌های این نهاد انقلابی بوده است. این یادداشت تلاشی است در بررسی عملکرد ستاد امر به معروف که بانی این مهم در میهن اسلامی ماست، و بالاخص کارنامه دو ساله دبیر این ستاد، حجت‌الاسلام جلیل محبی، که این موج تغییر و تحولات را در پیروی از دستور مقام معظم رهبری در حمایت از مطالبه‌گری مردمی طرح‌ریزی و اجرا نموده است.
مردم در خطبه‌های ۱ اسفند چه شنیدند؟
در خطبه‌های عبادی‌سیاسی نماز جمعه اولین آدینه آخرین ماه سال، امامان جمعه به تحلیل گلچینی از موضوعات هفته‌ها و ماه‌های پیش پرداختند که در بین آنها کرونا بیشترین و صلح یمن کمترین توجه را دریافت نمود. با افزایش نگرانی مسئولان وزارت بهداشت از آغاز موج چهارم شیوع ویروس کرونا، توصیه‌های امامان جمعه به مردم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی پس از ماه‌ها حضور حاشیه‌ای در خطبه‌ها، یکی از محورهای اصلی خطبه‌های این هفته بود. از طرفی دیگر، در هفته‌ای که خبرهای مثبتی در جهت پایان جنگ‌های داخلی یمن و تحقق صلح، لحظه‌ای دلگرمی به مومنین دل‌خسته این دیار هدیه داد، امامان جمعه در اغلب خطبه‌ها به آن اشاره‌ای نکردند.
چه کسانی خواستار نقض فتوای رهبری هستند؟
حدود یک دهه پیش که ابعاد موضوع هسته‌ای هنوز کاملاً انعکاس رسانه‌ای نداشت، و عواقب اسفناک پرونده اتمی هنوز دامن‌گیر اقتصاد کشور نشده بود، فتوای رهبری من‌باب حرام‌بودن سلاح هسته‌ای حرکت هوشمندانه‌ای بود که هم در داخل و هم در خارج این اطمینان خاطر داد که سیاست هسته‌ای نظام براساس ایدئولوژی صلح‌طلبانه اسلامی پیش می‌رود. اما سخنان وزیر اطلاعات در هفته‌ای که گذشت آب پاکی را روی دست مردم و بسیاری از مسئولین ریخت. این سخنان که توسط بسیاری از فعالان و سخنوران در رسانه‌ها و فضای مجازی برچسب سیاسی خورد، آن‌قدر ساده و درعین‌حال تکان‌دهنده بود که بیشتر به سخنان روشنگرانه یک فوتبالیست در برنامه نود شبیه بود، تا نقد کمبود‌ها و تشریح سیاست دفاعی کشور توسط وزیر اطلاعات! نظر به اهمیت مقام وزارت اطلاعات و سابقه شخصی حجت‌الاسلام سید محمود علوی، سخنان ایشان را باید مجدانه بازخوانی و تحلیل نمود. از این رو، در این یادداشت نگاهی موشکافانه به سخنان ایشان خواهیم داشت و موضوع «فسخ فتوا» که توسط ایشان طرح شد را از نگاه «فقه پویا» کنکاش می‌کنیم.
مردم در خطبه‌های ۲۴ بهمن چه شنیدند؟
در خطبه‌های نماز جمعه امروز، ۲۴ بهمن، که مصادف با روز «اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی» بود، امامان جمعه بار دیگر تاکید را بر سیاست خارجی گذاشتند و ترجیح دادند سخنی از لزوم کارآفرینی و توسعه نکنند. در همین حال، در اولین نماز جمعه پس از سالروز پیروزی انقلاب، تنها یکی از امامان جمعه از حذف نام امام خمینی در بیانیه راهپیمایی ۲۲ بهمن انتقاد کرد و دیگر ائمه جمعه از این رخداد شرم‌آور سخنی نگفتند. لیکن در اغلب خطبه‌ها سخنان رهبری در انتقاد از موج سخنان توهین‌آمیز به رئیس‌جمهوری تکرار شد، و امامان جمعه بدون اشاره مستقیم به سردادن شعار «مرگ بر روحانی» توسط عده‌ای موتورسوار طی راهپیمایی ۲۲ بهمن، چنین رفتاری را غیرانقلابی و ناشایست خواندند.
کارنامه ۴۲ساله حوزه‌های علمیه
امروز که انقلاب اسلامی ما چهل‌و‌دومین تولد تاریخی خود را پشت سر نهاده، وقت آنست تا نگاهی به کارنامه مدارس و حوزه‌های علمیه داشته باشیم و اثرگذاری نیروی عقیدتی و تبلیغی انقلاب و نظام را مورد مطالعه قرار داده و کیفیت کاری آنها را تحلیل نماییم. پس از به ثمر نشستن نهال انقلاب، حوزه‌ها که یکی از اصلی‌ترین خواستگاه‌های روشنگری و عدالتخواهی در جامعه بودند، با حمایت باغبان پیر انقلاب، به تأسیس مدارس علمیه در نقاط مختلف کشور پرداخته و به چند دهه انزوای حوزه‌ها پایان دادند. این مورد که با تغییر نظام آموزشی حوزه‌ها صورت گرفت، آغازگر دوران شکوفایی حوزه‌ها بود و بستر لازم برای سامان‌دهی و مدون‌سازی دروس فقهی و کلامی و حلقه‌های بحث و فحص را فراهم نمود. این یادداشت تحقیقی است برای مقایسه بازده کمی و کیفی مدارس و حوزه‌های علمیه در دوره چهل‌و‌دو سال گذشته و ارائه بازخوردی واقع‌گرایانه به این مراکز آموزشی.
۴۲ سال درس‌آموزی؛ سخنی با سیاسیون و جناح‌ها
برگرفته از ایرناپلاس؛ در ۴۲ سال گذشته انبوهی از رویدادها و حوادث سیاسی و اجتماعی بر بستر انقلاب و نظام جمهوری اسلامی رخ داده؛ از تسخیر لانه جاسوسی تا جنگ تحمیلی؛ از ترورهای دهه ۶۰ تا دولت اصلاحات؛ از تحریم و ماجرای هسته‌ای تا اغتشاش؛ از برجام تا ترور سردار سلیمانی و تروریسم اقتصادی. در همین مدت چندین دور همه‌پرسی، انتخابات خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا برگزار شده و فعالیت سیاسی طیف‌های متنوعی از سیاسیون، آزموده و نتایج مثبت و منفی آن آشکار شده است. اگر «فرض کنیم» انقلابیون دهه‌های ۵۰ و ۶۰ و پس از آن نسل بعدی سیاستمداران برآمده از انقلاب و جمهوری اسلامی، تجربه ۴۲ سال گذشته را به عنوان یک نقشه راه و تجربه مدونی از عبرت و معرفت، در نظر بگیرند و قرار باشد از امروز سیاست‌ورزی را آغاز کنند، کدام مسیر را انتخاب و بر بستر آن حرکت خواهند کرد تا انتظارات و توقعات ذاتی انقلاب و مردم را برآورده سازند؟ نظر حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب در این‌باره چیست و مردم چه انتظاری از فعالان احزاب و جناح‌های سیاسی دارند؟ این نوشتار کوتاه برخی محورهای مهم و کلیدی را طرح و با نگاه به آینده نکاتی یادآور می‌شود.
مردم در خطبه‌های ۱۷ بهمن چه شنیدند؟
مراسم نماز جمعه این هفته که در دهه مبارک فجر برگزار می‌شد، همچون سالهای گذشته حال و هوای دوران انقلاب را در ذهن و خاطره نمازگزاران یادآور می‌شد و اشاره ائمه جمعه به دستاوردهای امام خمینی (ره) در پیکار با رژیم ستمشاهی، درس انقلاب و مطالبه‌گری به نسل‌های جدید می‌آموزد. در هفته‌ای که سایه سنگین تحولات سیاست خارجی بر همه اخبار ادامه داشت، خطیبان جمعه به تحلیل لزوم مذاکره با آمریکا پرداختند. دو نکته جالب در خطبه‌ها دیده شد: یکی، سخنان امام جمعه بروجرد درباره اهمیت مذاکره با طالبان و دیگری عدم اشاره هیچ‌کدام از امامان جمعه به واردات واکسن کرونای روسی.
آینده فراموش‌شده مرجعیت
مراجع تقلید طبیب روح ملت هستند و خدمات آنها در راهنمایی و رهبری امت اسلامی در چند سده گذشته غیرقابل‌انکار بوده است. نقطه عطف این خدمات را در تحولاتی که به انقلاب اسلامی منجر شد که حاصل مجاهدات مراجع عظیم‌الشأن و آینده‌نگر، بالاخص امام خمینی (ره) بود. پس از رحلت بنیان‌گذار انقلاب نیز شاهد بودیم که وجود تعداد قابل توجهی از مراجع و آیات عظام باعث دلگرمی مردم و تضمین آینده نظام شد. لیکن در سالهای اخیر امت اسلامی شاهد ظهور مجتهدین و فقهای تراز اول نبوده که در تاریخ شیعه پدیده‌ای بی‌سابقه محسوب می‌شود. در سالی که دو تن از مراجع تقلید شیعیان جهان به دعوت حق لبیک گفتند، هم‌اکنون نیاز به اعتلا، پرورش و تجربه‌اندوزی روحانیون پس از دریافت درجه مرجعیت برای راهبری مومنین و خدمت در رکاب ولایت در گام دوم انقلاب محسوس بوده و لذا کنکاش در این مورد ضروری است.
مردم در خطبه‌های ۱۰ بهمن چه شنیدند؟
در آغاز، از طرف همه دست‌اندکاران و هیئت تحریره سایت «مردم و روحانیت» فرا رسیدن ایام فرخنده دهه فجر را به شما خوانندگان عزیز و ملت انقلابی کشور تبریک و تهنیت عرض کرده و صمیمانه جاودانه شدن خط امام و ولایت را آرزومندیم. در دومین آدینه بهمن ماه، مراسم عبادی‌سیاسی نماز جمعه همچون ماه‌ها و هفته‌های گذشته به صورت حضوری و یا رسانه‌ای در سراسر کشور برگزار شد. محور اصلی خطبه‌ها ابراز نارضایتی امامان جمعه از پیش‌شرط آمریکا برای بازگشت ایران به تعهدات برجام بود. در این بین تنی چند از خطیبان جمعه با کوچک خواندن مشکلات مادی و معیشتی ملت دربرابر نکاتی همچون استقلال و مقاومت کشور، تلاش کردند که مشکلات ادامه‌دار اقتصادی کشور را مسائلی زودگذر و بی اهمیت قلمداد کنند.
از مشغله مردم تا مشغله روحانیت
سال ۱۳۹۹ سالی بود مملو از درد و رنج. تحریم‌ها اقتصاد کشور را به‌کلی فلج کردند و ناتوانی مسئولان در خنثی کردن تحریم‌ها و مهار ویروس کرونا بر مشکلات معیشتی مردم افزود و اقتصاد خانوارها شدیداً مختل شد. در چنین شرایطی حتی رزمایش مواسات که تلاشی بود برای دستگیری از مستضعفان جامعه، نتوانست در درازمدت التیام‌بخش دردهای اقتصادی و معیشتی مردم باشد. در این شرایط دشوار جنگ اقتصادی، آیا روحانیون که جانشین انبیا در جامعه اسلامی هستند، توانسته‌اند وظیفه الهی خویش را به‌درستی ایفا کنند؟ نگاهی به سخنان ائمه جمعه در ده ماه گذشته نشان دهنده برج عاج‌نشینی بخش اعظمی از روحانیت و نگاه غیرواقع‌گرایانه آنان به وضع جامعه و کشور بوده که باعث عدم‌حضور آنها در صحنه‌ها، و حمایت از معیشت مردم و طلاب بوده است. در روزگار رسانه‌ها و تریبون‌های مجازی، تعداد کثیری از روحانیون سخنوری و دنیای سیاست را به انقلابی‌گری و صیانت از حق مردم ترجیح داده‌اند. گفتار روحانیون که اکثراً به نقل کرامات و طرفداری‌های جناحی خلاصه شده، با نیازهای مردم عادی که در تأمین کالاهای اساسی خود درمانده‌اند، تطابق ندارد و باعث ناامیدی و فاصله‌گیری بیش از پیش مردم از روحانیت شده‌است.
مکاتبات دکتر سروش و علمای حوزه
عبدالکریم سروش، شهره عام و خاص است، سالهاست که حرف‌هایی می‌زند که واکنش بسیاری را برمی انگیزد و پاسخ اساتید حوزه و دانشگاه را دریافت می‌کند، اما خود را برتر از این می بیند که به آنها پاسخ دهد. وی در آخرین سخنرانی خود درباره دین و قدرت، پیامبر (ص) را اقتداگرا خواند و سخنانی را مطرح کرد که اهل فن و اساتید حوزه و دانشگاه آن را نادرست شمرده و به آن پاسخ داده اند. در ادامه مهمترین بخشهای این پاسخ‌ها را مرور خواهیم کرد.
مردم در خطبه‌های ۳ بهمن چه شنیدند؟
خطبه‌های نماز جمعه این هفته که با محوریت سیاست خارجی و بحث «مذاکره مقاومتی» بود، حاوی دوگانگی خاصی در پیام‌رسانی امامان جمعه بود. برخی از امامان با تمرکز بر بحث «مذاکره»، کوشیدند تا مسئله موشکی را به عنوان خط قرمز نظام تبیین کنند، درحالیکه گروه دیگری از خطیبان بر موضوع «مقاومت» تاکید کردند. اشاره به مانورهای متعدد نیروهای مسلح که در دو هفته اخیر برگزار شدند نیز از جمله موضوعاتی بود که مورد تحلیل قرار گرفت و ائمه جمعه تاکید داشتند برغم هزینه‌های بالای چنین رزمایش‌هایی، این اقدامات نظامی، لازم و ارجحترین نیاز کشور است.
پنهان‌کاری‌های «کمیته جانشینی»، ریشه سوءتفاهم‌ها و شایعه‌هاست
در هفته‌ای که گذشت، چندین عکس مشکوک از یک تراکت با عکس مجتبی خامنه‌ای، در رسانه‌های اجتماعی دست به دست شد و غوغا به پا کرد. این عکس‌ها که عبارت «لبیک یا مجتبی» را در بر داشت، توفانی چندروزه از گمانه‌زنی و شایعات مختلف راه به همراه داشت. پس از گزارش رسانه‌های خبری از دستگیری عوامل پخش خیابانی آنها، سر و صداها خوابید، اما گمانه‌زنی‌ها درباره طراحان این تراکت و اهداف آنان از تولید و تبلیغ آن ادامه داشت و نظریه‌پردازان بدون ارائه هیچگونه مدرکی، آن را اقدامی از سوی گروه‌های مختلف، از جمله براندازان، صهیونیست‌ها و حتی عوامل دلنگران رهبری در داخل دانستند. آنچه مبرهن است، این است که طراحان این تراکت به هدف اولیه خود که سوءاستفاده از نبود اطلاعات درباره مسئله جانشینی و آینده رهبری برای ایجاد تشویش و هیاهو بود، رسیده‌اند. مسئله جانشینی که سالهاست آنگونه که سزاوار ملت انقلابی ماست، با شفافیت به آن پرداخته نشده و نمونه دیگری از حدف مردم از برنامه‌ریزی‌های کلان نظام اسلامی توسط تصمیم‌گیران اصلی کشور است. چنین شرایطی، که نمونه‌های اخیر آن را در افزایش ناگهانی بنزین و سیاست‌های خلق‌الساعه درخصوص واردات واکسن دیده‌ایم، شایسته کشوری که مدعی «مردمسالاری دینی» است، نبوده و نیست. ملت، نیازمند گفتمانی پویا و پیوسته درباره آینده رهبری دینی و سیر تکاملی ولایت است و شفافسازی فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در کمیسیون ۱۰۷ و ۱۰۹ مجلس خبرگان رهبری که به «کمیته جانشینی» معروف است، اولویتی اساسی و حیاتی است.
مردم در خطبه‌های ۲۶ دی چه شنیدند؟
در این ایام مقدس فاطمیه، تسلیت و همدردی هیئت تحریریه و همه دست‌اندرکاران سایت مردم و روحانیت را پذیرا باشید. انشاالله همه ما همچون آن حضرت به همدلی با مومنان بپردازیم و در راه ملت و اسلام قدم برداریم. مراسم نماز جمعه این هفته که در نقاط بیشتری از کشور به صورت حضوری برگزار شد، سیاست خارجه محور اصلی خطبه‌ها بود و امامان جمعه با بیان اینکه مذاکره فقط برای رفع تحریم‌ها جایز است، مخالفت خود با هرگونه مذاکره درباره فعالیت‌های موشکی کشور را اعلام کردند. نکته دیگری که در برخی خطبه‌ها مورد بحث واقع شد، دستور رهبری برای ممنوعیت واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی کرونا بود که در هفته‌ای که گذشت با ابراز نارضایتی گسترده مردمی در شبکه‌های اجتماعی روبرو شده‌بود.
بهترین کار، استعفای حجت‌الاسلام صدیقی است
سخنان اخیر حجت‌الاسلام کاظم صدیقی در سیمای ملی که با انتقادات بسیار همراه بود، آن‌قدر عجیب و غیرقابل‌دفاع بود که سکوت سنگین حامیان وی را در پی داشت. ایشان که یکی از امامان جمعه موقت پایتخت است، طی یازده سال گذشته همواره به‌عنوان شخصی واعظ و اندرزگو در این منصب فعالیت داشت و گهگاه با سخنانی حیرت‌آور، در بین مردم و رسانه‌ها جنجال به‌پا می‌کرد. سخنان چند روز پیش ایشان در شبکه قرآن که گفت آیت‌الله مصباح یزدی زمان مرگش را از دو هفته قبل می‌دانسته، و حین مراسم غسل، ایشان چشم باز کرده و به غسال «نگاه مهربانانه‌ای» کرده، نمونه دیگری از سخنان اشتباه و خرافه‌پراکنی در عصر رسانه‌محور امروزست که موجب صدمات بسیار به وجهه نظام و وهن روحانیت و جایگاه امامان جمعه می‌شود. با گذشت چندین روز از پخش این سخنان، ایشان که چند روز پس از ایراد این سخنان جنجالی عذرخواهی کردند، ولی این اقدام هم نتوانسته این رسوایی را از خاطره‌ها محو کند. هرچند تلاش برخی از بزرگان در پشت صحنه برای ترغیب حجت‌الاسلام صدیقی به عذرخواهی نشان از سرریز شدن کاسه صبر نظام از سخنان غیرقابل‌توجیه سریالی حجت‌الاسلام صدیقی است، بنظر می‌رسد که ادامه حضور وی در این سمت در شرایط فعلی به صلاح نهاد نماز جمعه تهران نیست و شایسته است که حجت‌الاسلام صدیقی داوطلبانه استعفا دهند. چنین تغییری می‌تواند موجب ورود عناصر جوان‌تر که نظام نیاز مبرمی به آنها دارد شود و به بهبودی بازوی پیام‌رسانی نماز جمعه بیانجامد.
آیا آیت الله هاشمی و آیت الله مصباح یزدی اختلافی داشتند؟
پس از از فوت آیت الله هاشمی و آیت الله مصباح یزدی روایت‌های باقی‌مانده از خودشان و روایت شاهدان به جا مانده و اختلافات آنها بی‌شمار است؛ تا جایی که آیت الله هاشمی گفته بود: «مصباح‌یزدی از کمک به انقلابیون سر باز زد» و آیت الله مصباح هم گفته بود: «کمک‌های هاشمی به منافقین را نباید فراموش کرد». ادامه
مردم در خطبه‌های ۱۹ دی چه شنیدند؟
در خطبه‌های عبادی‌سیاسی نماز جمعه این هفته که پس از سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب به مناسبت سالروز قیام ۱۹ دی برگزار شد، امامان جمعه با تکرار پیام رهبری، از بازگشت به برجام در صورت برداشته شدن تحریم‌ها حمایت کردند. در هفته‌ای که بحث‌ها و اختلافات درخصوص انتخابات ریاست جمهوری آمریکا همچنان توجه جهانیان را به‌خود مشغول کرده بود، خطیبان جمعه نیز از فرصت استفاده کرده و بار دیگر آن را نشانه «افول آمریکا» دانستند. موضوع دیگری که بسیار مورد توجه قرار گرفت، موضوع اف‌ای‌تی‌اف بود که با وجود درخواست بسیاری از مسئولان و بزرگان نظام برای پرهیز از گمانه‌زنی‌ها در این مورد، توسط عده زیادی از امامان جمعه مورد بحث قرار گرفت. نکته‌ای که در سخنان خطیبان جمعه انعکاس پیدا نکرد، تصمیم جنجالی رهبری برای ممنوعیت واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی کرونا بود.
وصیت‌نامه هاشمی، کلام آخر گام اول انقلاب؟
طی حیات پرافتخار جمهوری اسلامی، وصیت‌نامه بزرگان انقلاب همواره فانوس راه مومنین در ظلمت صحنه سیاست کشور بوده است. ملت ما که پس از رحلت جانگداز امام راحل، از وصیت‌نامه ایشان فیض می‌برد، در سالی که گذشت، بارها وصیت‌نامه حاج قاسم سلیمانی را خواندند و با مکتب ایشان آشنا و همراه شدند. نوزده دی ماه که مصادف با چهارمین سالگرد درگذشت آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی است، یادآور این موضوع است که ملت ما هنوز فرصت مطالعه آخرین نوشتار و دیدگاه‌های ایشان را پیدا نکرده‌اند. آیت‌الله رفسنجانی که یکی از روحانیون همرزم امام در دوران ستمشاهی بود، از روزهای آغازین انقلاب از ارکان مقاومت علیه رژیم پهلوی محسوب می‌شد و در دوران جمهوری اسلامی نیز «مرد بحران‌ها» بود. در اوضاع کنونی کشور خواندن وصیت‌نامه آخرین روحانی شاخص میانه‌رو می‌تواند نکات مفیدی را در تعامل و سازندگی به مردم و انقلابیون یادآور شود، سخنانی که جامعه روحانیت به دلایلی از اظهار آن ابا دارند.
چرا احمدی‌نژاد درگذشت آیت‌الله مصباح یزدی را تسلیت نگفت؟
دیده بان ایران- ندادن پیام تسلیت از سوی محمود احمدی‌نژاد و نپرداختن جریان دولت بهار یا احمدی‌نژادی ها به این موضوع مهم از دو حال خارج نیست؛ ظاهرا مرید سابق آیت‌الله مصباح دچار تغییرات بنیادین در منظومه فکری – اندیشگی خود شده و دیگر به گفتمان مصباح اندک اعتقادی ندارد. با وجود گذشت بیش از دو روز از انتشار خبر درگذشت آیت‌الله مصباح یزدی، محمود احمدی‌نژاد تاکنون هیچ گونه پیام تسلیتی خطاب به بیت مصباح یزدی منتشر نکرده است.
این در حالی است که برخی رسانه ها هفته گذشته از عیادت محمود احمدی‌نژاد از پدر معنوی دوران ریاست جمهوری اولش خبر داده بودند. خبری که بلافاصله با واکنش تند برخی اصولگرایان و رسانه های منتسب به آنها روبرو شد. به عنوان مثال وب سایت مشرق نیوز در همین رابطه نوشت: ملاقات احمدی‌نژاد با آیت‌الله مصباح یزدی از اساس دروغ است.
اما با این حال ندادن پیام تسلیت از سوی محمود احمدی‌نژاد و نپرداختن جریان دولت بهار یا احمدی‌نژادی ها به این موضوع مهم از دو حال خارج نیست؛ ظاهرا مرید سابق آیت‌الله مصباح دچار تغییرات بنیادین در منظومه فکری – اندیشگی خود شده و دیگر به گفتمان مصباح اندک اعتقادی ندارد. گفتنی است آیت‌الله مصباح در دوره نخست دولت احمدی‌نژاد و تا سال ۸۸ از حامیان وی بود، اما به تدریج با پدیدار شدن جریان انحرافی در دولت و قدرت گرفتن اسفندیار رحیم‌مشایی، وی و شاگردانش از جمله سیدمحمود نبویان به جدی‌ترین منتقدان احمدی‌نژاد و جریان انحرافی تبدیل شدند. آیت‌الله مصباح در سخنانی گفت: «اقدامات احمدی‌نژاد را تأیید نمی‌کنم و در او یک حالت انحرافی می‌بینم.».
مرحوم محمدنبی حبیبی دبیرکل وقت حزب موتلفه اسلامی هم اردیبهشت‌ماه ۹۱ گفت: «آیت‌الله مصباح در خصوص قهر رئیس‌جمهوری در سال گذشته فرموده بودند که اگر حمایت از آقای احمدی‌نژاد مستلزم ترویج مشایی شود، حمایت از احمدی‌نژاد حرام است.»
مردم در خطبه‌های ۱۲ دی چه شنیدند؟
در آغاز همکاران سایت «مردم و روحانیت» درگذشت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی را به همه دوستداران آن فقیه فیلسوف تسلیت عرض می‌کند. در همین حال اولین سالگرد شهادت مردم و انقلاب، حاج قاسم سلیمانی را نیز به همه مردم ایران و به‌خصوص خانواده شهدا و جانبازان کشور تسلیت می‌گوییم. خطبه‌های مراسم عبادی‌سیاسی نماز جمعه که فرصتی‌ست برای اجتماع مومنین و گوش‌سپاری به موعظه و تحلیل امامان دینی خود، این هفته نیز چون چند هفته گذشته بر محور شهادت سردار قاسم سلیمانی و اهمیت مکتب ایشان بود. ائمه جمعه با تاکید بر شخصیت ولایت‌مدار حاج قاسم، این خصلت سرباز ملی کشور را نمونه‌ای برای همه نمازگزاران و مردم مومن کشور توصیف نمودند. برخی دیگر از امامان جمعه نیز با اشاره به دور اول تست واکسن کرونا در کشور، آن را قدمی مهم در مبارزه با این ویروس منحوس و همه‌گیر دانستند. انشاالله امامان جمعه با ادامه حمایت خود از مدافعین سلامت و جهادگران مبارزه با کرونا، به روشنگری و هدایت تلاش‌ها علیه مخالفین واکسیناسیون بپردازند.
وحدت، اولین قربانی در جامعه دو قطبی
نگاهی دقیق به مطبوعات و رسانه‌ها، و سخنی گذرا با مردم کوچه و بازار همیشه روش اثرگذاری برای یافتن نبض جامعه بوده و تصویری مفید از مشکلات اصلی جامعه ترسیم کرده است. این تصویر گاهی بسیار دوقطبی و متضاد (به‌عنوان مثال هنگام انتخابات یا در رفراندوم) و در دیگر مواقع یکسان و متحدالشکل می‌باشد. در اوضاع کنونی کشور فریاد یک‌صدا و بی‌رمق قشرهای متوسط و کم‌درآمد جامعه را می‌توان حتی از پشت ماسک‌های کرونا و رسانه‌های اجتماعی به‌وضوح شنید. متاسفانه در ماه‌های اخیر برخی از مسئولین، روحانیون و ائمه جمعه به بهانه دفاع از مظلومان و مستضعفین جامعه، به بحث‌های سیاسی پرجنجال ورود کرده، و از انجام وظیفه خود به مردم مومن کشور بازمانده‌اند. نتیجه اینگونه اقدامات نابخردانه، دوقطبی شدن فضای جامعه و بالنتیجه به‌تاخیر افتادن تلاش‌ها برای بهبود اوضاع معیشت مردم بوده است. حتی وقتی رهبری با پیام «حفظ اتحاد ملی» به دو طرف بحث مذاکره مقاومتی توصیه کردند که باید با «مذاکره اختلافات را حل کرد»، هیچگونه توجهی به سخنان ولی‌امر مسلمین نکردند، لیکن با پافشاری بر عقاید خود، مخالفان را بازیچه دشمن و نفوذی خواندند. در شرایط سخت جنگ اقتصادی امروز که هدف سخنوران گرامی تنها سخن‌پرانی و تفرقه‌افکنیست، و به سخن رهبری درباره «لزوم وحدت ملی» اعتنایی نمی‌کنند، متاسفانه این ملت است که بیشترین صدمه را می‌خورد و منافع ملی و بالاخص حل مشکلات معیشتی است که از اولویت خارج می‌شود.
بازخوانی نظرات امام(ره) درباره ورود نظامیان به سیاست
ایرناپلاس- بحث حضور نظامیان در عرصه سیاست و انتخابات از موضوع‌هایی است که گاهی در کانون توجه مباحث سیاسی کشور قرار می‌گیرد. یکشنبه ۳۰ آذرماه در جریان اصلاح موادی از قانون انتخابات ریاست جمهوی، نمایندگان مجلس با پیشنهاد «ممنوعیت ثبت‌نام نظامیان» برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری مخالفت کردند و بار دیگر مباحث در این زمینه در فضای رسانه‌ای زنده شد. به دلیل اهمیت و حساسیتی که موضوع ورود نظامیان به سیاست دارد، نگاهی تحلیلی انداخته‌ایم به نظرات، سخنان و وصیت‌نامه امام خمینی(ره) از ابتدای تشکیل سپاه و وزارت سپاه و تحلیل دلایل مخالفت صریح ایشان با دخالت سپاه و ارتش در هر فعالیت حزبی و انتخاباتی. این نوشتار حاصل بررسی برخی سخنان امام (ره) از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ است که دلایل، زیان‌ها، پیامدها، مسئولیت، حکم و شیوه برخورد ایشان را با این موضوع برشمردیم.
حمایت از مسلمانان چین؛ پارادوکس مصلحت و حمیت
انقلاب اسلامی ایران از همان ابتدای شکل‌گیری، حامی مظلومان و ستمدیدگان جهان، به‌خصوص مستضعفین مسلمان بوده است. موفقیت‌هایی چون کمک‌رسانی فوری به مسلمانان مظلوم بوسنی، فصل‌هایی افتخارآمیز در تاریخ انقلاب اسلامی را رقم زده است. البته برغم پایبندی تئوریک نظام به حمایت از مظلومان و مسلمانان، ما به مرور با واقعیت‌های بعضا تلخ سیاست بین‌الملل روبرو شدیم و در بسیاری از از موارد، بجای عمل بر اساس اصول ایدئولوژیک نظام، بر اساس اصل مصلحت عمل کردیم. اولین نمونه آشکار در این زمینه، حمایت ایران از ارمنستان در سالهای ۱۹۹۲ تا ۹۴ و شکستن محاصره‌ای بود که از سوی ترکیه و جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان ایجاد شده بود. در سالهای اخیر، سکوت ما در مقابل نسل‌کشی مسلمان چین و میانمار به عنوان نمونه‌ای دیگر از عملکرد جمهوری اسلامی بر اساس مصلحت و سکوت در برابر سرکوب مسلمانان یاد می‌شود. البته سوال اینجاست که با توجه به اهمیت ارتباط ایران با چین، آیا اصولا امکان طرح اعتراض‌های معنادار وجود داشته؟ و آیا ما می‌توانیم یک تعادلی میان حفظ رابطه با چین و حمایت از مسلمانان اویغور ایجاد کنیم؟
مردم در خطبه‌های ۵ دی چه شنیدند؟
در اولین آدینه ماه دی، آیین عبادی‌سیاسی نماز جمعه همچون هفته‌های گذشته به دلیل شرایط سخت کرونایی در اکثر نقاط کشور برگزار نشد و خطیبان جمعه به صورت مجازی یا رسانه‌ای توصیه‌ها و نظرات خود را به سمع و نظر مومنین نمازگزار رساندند. خطبه‌های این هفته که به‌طور مستقیم با اشاره به «فتنه ۸۸» و درگیری‌های خیابانی در دی ماه چندین سال گذشته بودند، به‌گونه‌ای غیرمستقیم واکنش ائمه جمعه به سخنان اخیر آیت‌الله محمود امجد بود. امامان جمعه همچون هفته‌های گذشته به یادبود و گرامیداشت سالروز شهادت سردار قاسم سلیمانی نیز پرداختند و نمازگزاران را به ادامه راه او فراخواندند.
جامعه المصطفی و سه اشتباه تاکتیکی
تحریم جامعه المصطفی با تعجب و سرخوردگی بسیاری از دانشجویان این دانشگاه بین‌المللی روبرو شد و نگرانی‌هایی را نسبت به محدود شدن فعالیت‌های این دانشگاه ایجاد کرد. مسئولان این دانشگاه تاکید کرده‌اند که «دانش‌آموختگان المصطفی در دنیا به‌عنوان مروجان عقلانیت و اعتدال شناخته می‌شوند و آثار علمی آنها در مسیر گسترش صلح و دوستی و برادری میان ملت‌ها بوده است.»
مردم در خطبه‌های ۲۸ آذر چه شنیدند؟
فریضه عبادی-سیاسی نماز جمعه این هفته نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزار نشد و اغلب خطبه‌ها به صورت رسانه‌ای، کتبی و یا مجازی به مومنین ارائه شد. درحالیکه همه امامان جمعه در خطبه‌های خود به تحلیل سخنان اخیر رهبری پرداختند، آنها رهنمودهای رهبری را با کمی تغییر دنبال کردند؛ رهبری فرموده بودند که «عمده به خنثی کردن تحریم بیندیشید»، ولی ائمه جمعه فقط از خنثی کردن تحریم‌ها سخن گفتند. دیگر موضوعاتی که در خطبه‌ها به آنها اشاره شد، اعدام روح‌الله زم و روز پرستار بود. امامان جمعه همچنین به نمازگزاران گوشزد کردند که امسال از دورهمی‌های خانوادگی در شب یلدا خودداری کنند.
آیا زندگی لاکچری اسلامی است؟
این روزها که اقتصاد کشور گرفتار گرانی‌های لجام‌گسیخته و تحریم‌های متعدد است، زندگی مردم با مشکلات معیشتی عجین شده است. ضریب جینی، که مقیاس اندازه‌گیری فاصله طبقاتی و وضع معیشتی مردم است، افزایش نگران‌کننده‌ای داشته است و قشر کم‌درآمد جامعه به سختی امرار معاش می‌کند. در چنین شرایطی، درآمد عادی خانوارها که به آنها قدرت خرید کالاهای اساسی را می‌دهد، ضربه شدیدی خورده و نتیجتاً مردم برای پیدا کردن درآمد بیشتر به شیوه‌های مختلفی و بعضاً نامتعارفی متوسل شده، و تب یک‌شبه پولدار شدن همه‌گیر شده است. در چنین دورانی، گفتار و کردار برخی روحانیون که قناعت را اشتباه، و ثروت‌اندوزی را ترویج می‌کنند، موجی هنجارشکن در جامعه اسلامی ایجاد کرده است. در هرج و مرجی که فضای فرهنگ کشور را دربرگرفته، چنین موجی با چندصدایی روحانیون و تعابیر متضاد آنها از سنت‌های پیامبر و ائمه به توفانی تبدیل شده که در آن امت اسلامی نتوانسته راه را از بیراهه تشخیص دهد. جالب اینجاست که چنین روندی در حوزه‌ها نیز وجود دارد و در سالهای اخیر برخی از پیشروان قطع وابستگی حوزه‌ها به بودجه دولتی، به مبارزه با حوزه لاکچری برخاسته‌اند. امروز که مجلس انقلابی کمر به اصلاح لایحه بودجه ۱۴۰۰ بسته، شاید وقت مناسبی برای بزرگانی چون آیت‌الله اعرافی باشد که در پی کاهش وابستگی‌های حوزه به بودجه دولتی بودند.
استفاده ابزاری از گروه‌های تکفیری یا خیانت به آرمان «وحدت شیعه و سنی»
حدود یک ماه پیش بود که رسانه‌های خارجی از کشته شدن یکی از رهبران القاعده در تهران خبر دادند. این رسانه‌ها ادعا کردند که یکی از سرکرده‌های القاعده به نام ابو محمد المصری، به همراه دخترش، در خیابان پاسداران تهران به قتل رسیده است. گفته شده که المصری دومین مقام ارشد القاعده بوده و از سال ۲۰۰۳ در ایران به سر می‌برده است. مقام‌های امنیتی کشورمان گفته بودند که این دو مقتول، دو تبعه لبنان می‌باشند که البته این موضوع از سوی مقام‌های لبنانی تایید نشد. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز، گزارش‌های مربوط به کشته شدن المصری در تهران را تکذیب کرد ولی وارد جزئیات نشد.
مردم در خطبه‌های ۲۱ آذر چه شنیدند؟
در خطبه‌های این هفته که همچون هفته‌های گذشته اکثراً به‌صورت مجازی یا رسانه‌ای به نمازگزاران ارائه شد، مضمون سخنان ائمه جمعه دو موضوع لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ و ناکارآمدی‌های اقتصادی کشور بود. آنها چون هفته گذشته از دولت و دیگر منتقدین لایحه اولتیماتوم برجامی مجلس گلایه کردند و با بسط این موضوع به بحث مذاکره مقاومتی، بر لزوم ادامه سیاست صبر استراتژیک رهبری به عنوان راه حل گذار از تحریم‌ها پافشاری نمودند. اکثر امامان جمعه اشاره‌ای گذرا به رحلت آیت‌الله یزدی و سالگرد شهادت آیت‌الله مفتح (۲۷ آذر) که مصادف با روز وحدت بین حوزه و دانشگاه نیز هست، داشتند.
بودجه جامعه المصطفی: به نام طلاب، به کام …؟
با نهایی شدن لایحه پیشنهادی بودجه سال ۱۴۰۰ و تحویل آن به مجلس شورای اسلامی، بعضی از تصمیمات دولتی و ساختاری کشور که در این لایحه عیان است، کارشناسان اقتصادی و مدیریتی کشور را به حیرت واداشته است. متاسفانه مصارف نهادهای دولتی و شبه دولتی درحال افزایش است و در این میان منتقدان دیواری کوتاه تر از نهادهای مذهبی پیدا نمی‌کنند و بودجه این نهادها را زیر ذره بین می‌برند. البته در یک نگاه کارشناسی و بدون غرض، سوال اصلی باید این باشد که آیا تخصیص بودجه میان نهادهای مذهبی به طور عادلانه صورت گرفته و آیا امکان اصلاحی در این زمینه وجود دارد؟ برای نمونه، جامعه المصطفی یکی از اصلی‌ترین دریافت‌کنندگان بودجه دولتی است که در مقایسه با سال گذشته رشدی ۷۵ درصدی داشته است. با این میزان افزایش بودجه، جامعه المصطفی به بودجه‌ای معادل بودجه سازمان آموزش و پرورش کشور دست یافته که خود شاهد تقلیل یک سومی بودجه سال آینده خود بوده است. باوجود اینکه ماموریت تبلیغات اسلامی این ارگان برای آینده انقلاب اهمیت دارد، باید پرسید که آیا در شرایط اقتصادی و فرهنگی فعلی کشور ضرورتی به تخصیص بودجه ۴۶۵ میلیارد تومانی به جامعه المصطفی وجود داشته؟ البته علاوه بر بحث‌های تخصصی اولویت‌بندی بودجه، بازتاب رسانه‌ای چنین تصمیمی نیز برای جامعه روحانیت زیانبار است.
مردم در خطبه‌های ۱۴ آذر چه شنیدند؟
آدینه این هفته نیز مثل هفته‌های گذشته شاهد برگزار نشدن مراسم عبادی-سیاسی نماز جمعه در اکثر مناطق کشور بودیم. لیکن نمازگزاران با اقامه نماز در جمع خانواده‌ها و نزدیکان خویش، وظیفه خود را به ایزد منان ادا کردند و سپس خطبه‌ها را که به صورت مجازی یا مکتوب منتشر شده‌بود، دریافت نمودند. این هفته اکثر خطبه‌های نماز جمعه با محوریت شهادت دانشمند هسته‌ای کشور، محسن فخری‌زاده و مصوبه جنجالی مجلس برای توقف تعهدات هسته‌ای در زمینه پروتکل الحاقی بود. امامان جمعه همچنین با تبریک روز دانشجو (۱۶ آذر) و همچنین سالروز تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۹ آذر)، اهمیت نقش دانشجویان و فرهنگیان را در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی مهم و خطیر شمردند.
چالش‌های اشاعه تمدن اسلامی در گام دوم انقلاب
طی هزاره و اندی حیات پرافتخار اسلام در این کره خاکی، مسلمانان ستاره تابناک علم و نوآوری آسمان بشری بوده‌اند. این درخشش دانشمندان مسلمان که اختراعات و ابداعات متعددی به همراه داشت، به طور غیرمستقیم فرهنگ و تمدّن اسلامی را ترویج و تبلیغ می‌کرد. این روند متاسفانه در سده‌های اخیر به‌دلایل مختلف، از جمله جنگ‌های داخلی، شرایط نامناسب اقتصادی و عدم سرمایه‌گذاری و حمایت از دانشمندان و عالمان نه تنها در ایران، بلکه در همه کشورهای اسلامی تکرار نشده است. در چنین شرایطی که مقام معظم رهبری، انقلاب را در بدو گام دوم خود توصیف نموده‌اند، ایده «تمدّن اسلامی» به کلیدواژه‌ای تبدیل شده که می‌تواند منشاء برکات زیادی باشد ولی متاسفانه در عمل، با ظرفیت‌های کنونی کشور به هیچ وجه خوانایی ندارد. در حوزه خارجی هم، سیاست‌های منطقه‌ای ما به تنش زدایی نیانجامیده و همین امر، بحثی همچون ایجاد و گسترش تمدن اسلامی را با چالش‌های جدی روبرو می‌کند.
در دنیایی که نام کشور ما سال‌ها با مجادلات هسته‌ای عجین شده، و گفتار و کردار سیاسی ما به تنش‌های منطقه‌ای دامن‌زده، وقت آن است که نگاهی به آینه بیاندازیم و ارزیابی دقیقتری به مقدورات و اهداف سیاسی و فرهنگی خود داشته باشیم. چندین دهه سیاستگذاری‌های غلط اقتصادی باعث شده که کشور ما از حداقل زیرساخت‌های لازم برای رشد جمعیت و زندگی در آسایش و امنیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محروم بماند و اگر قرار است تمدّن اسلامی بار دیگر از سرزمین ایران نشأت بگیرد، کشور ما نیازمند پشت سر گذاشتن بحران کنونی، رسیدن به دوران تداوم ثبات، و سپس آغاز دوران سازندگی با تمرکز بر دو اصل رفاه و آزادی است.
امامان جمعه و سیاست خارجی
طی هفته‌های اخیر شاهد بودیم که امامان جمعه تمرکز ویژه‌ای به بحث مذاکره با آمریکا و تعامل با جامعه بین الملل داشتند و به گونه‌ای هماهنگ و برنامه‌ریزی شده، بر نفی مذاکره و تعامل تمرکز کردند.
مردم در خطبه‌های ۷ آذر چه شنیدند؟
خطبه‌های نماز جمعه این هفته در کشور همچون هفته‌ها و ماه‌های گذشته بستگی به وضعیت کرونایی در مناطق زرد و قرمز به‌صورت مکتوب یا مجازی، و در مناطق سبز به‌صورت حضوری ایراد شد. ائمه جمعه با گرامیداشت سالروز شهادت شهید مدرّس که مصادف با دهم آذر ماه است و روز مجلس نامگذاری شده، بر اهمیت نقش مجلس شورای اسلامی در پایداری و بهبود مردمسالاری دینی سخن گفتند. مضمون خطبه‌های این هفته ادامه سیاست مقاومت بود و امامان جمعه با انتقاد از ادامه گرانی‌ها، از قوای مقننه و قضائیه درخواست نظارت بر مشکلات معیشتی مردم کردند. اما شاید مهمترین نکته در خطبه‌های این هفته عدم واکنش به سخنان جنجالی اخیر محمود احمدی‌نژاد در مورد مسئله حجاب اجباری و اختیارات رهبری بود. شایسته بود که امامان جمعه با اعلام نظر خود در این مورد به راهنمایی و روشنگری در این مورد می‌پرداختند که متاسفانه این چنین نشد.