مقالات و یادداشت ها
مردم در خطبه‌های ۲۳ اردیبهشت چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی جمعه، امروز ۲۳ اردیبهشت در اقصی نقاط کشور عزیزمان برگزار شد. بیانات امروز ائمه جمعه بیشتر اقتصاد محور بود و بر حمایت مردم از دولت برای پیش‌بردن «جراحی اقتصادی» تاکید داشت. مواردی چون مبارزه با قاچاق کالا، توزیع عادلانه یارانه‌ها از اهم گفته‌های اقتصادی امروز بود. تاکید بر «عدالت» در پرتو تدابیر اقتصادی دولت از کلیدواژگان امروز بود که به نوعی ایده جهاد تببین اقتصادی را برای مردم تداعی می‌کرد. حمایت از دولت و شخص ریاست جمهوری و توصیف «صداقت» و «مردمی‌بودن» این دولت نیز از دیگر اشارات مهم امروز بود. حجم مسایل اقتصادی چنان بر شنیده‌های امروز نمازگزاران سنگینی می‌کرد که مسایل دیگر مرتبط مثل تحریم‌ها و مذاکرات به حاشیه رفت. به نظر میرسید ائمه جمعه در عمل مردم و نمازگزاران را برای عواقب سخت و درازمدت جراحی اقتصادی آماده می‌کردند. به هر روی، با توجه به نظرسنجی‌های وبسایت مردم و روحانیت و آنچه ما از گفته‌های مردم می‌شنویم، نیاز به اولویت دادن به معیشت مردم از اهم خواسته‌های مردم و روحانیت بیدار و عدالت‌خواهی است که نمی‌خواهد بار سنگین‌تری از آنچه امروز بر گرده اقتصادی مردم از بر دوش آنها بگذارد.
چرا مراجع سکوت کردند؟
با فرارسیدن دومین ماه از سال جدید، کشور آبستن حوادثی شد که هم مردم و هم اکثر طیف‌های سیاسی لب به سخن گشودند و البته در مواردی، اظهارنظرها به شکل اعتراضات خیابانی بروز کرد. شاید چند سالی است که حجم خبرهای اختلاس‌گران و فرار آنها از کشور کمتر شده است ولی به نظر می‌رسد با پایان «اختلاس‌گیت‌ها» و استفاده از حروف اول نام و نام خانوادگی اختلاس‌گران، مرحله جدیدی از گیت‌ها سر برآوردند. از همین اواخر سال گذشته تا به امروز در عرض کمتر از سه ماه، قضیه هلدینگ یاس را بگیرید تا سیسمونی گیت، به نوعی انگشت اتهام به سمت مسولین نظام نشان رفت. در وضعیتی چنین ملتهب، بعد از قضایای جنگ اوکراین که به صورت مستقیم لزره محکمی بر پیکره گفتگوهای برجامی زد، پس‌لرزه‌های آن نیز سفره و «نان» مردم کشورمان را تحت تاثیر قرار داد و تبدیل شد به رسوایی دیگری که شاید «ماکارونی‌گیت» نام مناسبی برای آن باشد. اما آنچه در این میان اصلا به گوش نمی‌رسید، صدای روحانیت و به طور خاص مراجع عظام کشور بود. این سکوت نشانه چیست؟ آیا این سکوت علامت پنهان‌کاری است؟
روحانیون؛ همراه با مردم یا همگام با مسئولین؟
اگر در کوچه و بازار و یا در صفحات روزنامه‌ها و تو در توی شبکه‌های مجازی گشتی بزنیم، می‌بینیم که دغدغه‌های اقتصادی و مشکلات معیشتی در صدر موضوعات قرار می‌گیرد و پس از آن مسائلی داخلی و خارجی که در حل مشکلات معیشتی، کلیدی و حیاتی هستند مانند رفع و خنثی سازی تحریم‌ها، بازبینی الگوی مقاومت در منطقه با توجه به تحولات اخیر، مبارزه با فساد سیستمی و ترمیم اعتماد عمومی. در این میان باید دید آیا روحانیون در این زمینه می‌توانند همچنان «همراه با مردم، همگام با مسئولین» باشند و یا زمان آن رسیده که مواضع مشخصی در این موارد بگیرند، با یکی همراه و همگام شوند چون به نظر می‌رسد دلیل اصلی کاهش اعتماد عمومی همین عدم همراهی و همگامی مسئولین با مردم است.
پیشتر هم در سایت مردم و روحانیت از زوایای مختلف به نقش و جایگاه سنتی و امروزی روحانیت در جامعه و در ارتباط با حاکمیت مطالبی درج شده‌است اما به عنوان
پیش‌زمینه این نوشتار لازم است مرور مختصری بر برخی از پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده‌است داشته باشیم.
یکی از این پژوهش‌ها که در سال ۱۳۹۳ در سپهر سیاست چاپ شد نقش و جایگاه اجتماعی و سیاسی روحانیت در سه دهه بعد از انقلاب اسلامی در آن توسط رضا عیسی‌نیا، استاد علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است. هر چند یک دهه پس از آن، بازبینی و پژوهش‌های بیشتری در این زمینه لازم به نظر می‌رسد اما نکات قابل تأملی در این پژوهش وجود دارد که خواننده آگاه می‌تواند تحولات جایگاه روحانیت در دهه گذشته را در همان آینه ببیند.
بسیاری از کارشناسان هم‌نظر هستند که انقلاب اسلامی روحانیت را به شکلی جدی در صحنه‌های سیاست وارد کرد که نیازمند کسب صلاحیت‌های جدید از سوی روحانیت بود. رضا عیسی‌نیا در این خصوص می‌نویسد: روحانیت، برای ترویج و تحکیم دین می‌تواند یکی از سه موضع زیر را در دوران ما اتخاذ نماید:
- یا جهت اجرای احکام اسلامی، در دوران جمهوری اسلامی، حضوری فعال و پویا داشته باشد و در راستای نظام سیاسی حرکت کند.
- یا منزوی باشد و سر در لاک خود داشته باشد؛ که در این صورت، برچسب و انگ بی‌مسئولیتی و ترسو و … از دو ناحیه، – چه از جانب طرفداران نظام سیاسی و چه از جانب مخالفین نظام سیاسی، – زده می‌شود.
- و موضع سوم این که، یا این روحانی، با نظام سیاسی موجود مخالف باشد؛ آن هم به خاطر عدم اجرای احکام اسلامی که در این صورت خطرات زیادی را باید به جان بخرد.
دیماه گذشته، رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، حجت الاسلام حاج علی اکبری در دوازدهمین اجلاسیه سراسری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و علمای بلاد، به
تصویر و ذهنیت عمومی مردم از جامعه روحانیت اشاره و اظهار کرد: مجموعه مطالعات انجام شده به اضافه مشاهدات میدانی حکایت از این دارد که سرمایه اجتماعی روحانیون دچار آسیب های قابل توجهی شده است. وی همچنین توصیه کرد که «روحانیت باید به جایگاهی برگردد که نماد خدمت، وحدت و مأمن باشد.» حاج‌علی‌اکبری گفت: روحانیت باید به خانه خود یعنی مسجد برگردد و فراموش نکند که همواره خانه روحانیت در صحنه اجتماعی، مسجد است. هرچند سخنان ایشان در خصوص جایگاه اجتماعی روحانیت است و لزوما جایگاه سیاسی را مد نظر ندارد اما وقتی با اشاره به نماز عبادی-سیاسی جمعه می‌گوید « افرادی درجه یک برای جایگاه امامت جمعه و جماعت نداریم» می‌توان تضعیف جایگاه سیاسی روحانیت را در آن نمودار دید.
ابراز اینگونه نگرانی‌ها تازگی ندارد و در مقاطع مختلف از سوی روحانیون متعدد تکرار شده است. برای نمونه در سال ۱۳۹۶ رئیس وقت دانشگاه ادیان و مذاهب، حجت الاسلام نواب، عضو سابق جامعه روحانیت مبارز، ضمن تأکید بر نقش کلیدی روحانیت در «تنظیم رفتار و کنش سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم ایران» در ماجرای تحریم تنباکو، نهضت مشروطه، نهضت ملی و پیروزی انقلاب اسلامی گفت «هنوز نفوذ روحانیت سر جای خودش هست» اما همچنین اذعان داشت «نفوذ سیاسی‌شان تنزل یافته‌است.»
شاید به دلیل بروز اختلال‌ها و آسیب‌های مهمی که پس از سه دهه از انقلاب اسلامی در جامعه شاهد آن بودیم، رهبر معظم انقلاب هم ارزیابی جایگاه و نقش روحانیت برای نوسازی معنوی و عدالت اجتماعی را ضروری دانستند. سید حسین شرف الدین، دانش آموخته حوزه علمیه و عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در مقاله کنش‌گری اجتماعی روحانیت و بایسته‌های اخلاقی که در فصلنامه حیات معنوی در زمستان ۱۴۰۰ به چاپ رسید، برخی از عوامل موثر در فروکاهش جایگاه و مرتبت ذهنی و عینی روحانیت در مقایسه با دو دهه اول انقلاب «به دلیل وقوع برخی تحولات ساختاری در کلان جامعه و از جمله به دلیل ناتوانی روحانیت در ایفای رسالت‌های اجتماعی و تأمین انتظارات متناسب با اقتضائات زمانی و محیطی» را برشمرده که به چند نمونه آن اشاره می‌شود:
- افت قداست و مرجعیت معنوی و اخلاقی روحانیت به دلیل درآمیختگی با سیاست، درگیر شدن در بازی‌های حزبی و جناحی، سوءاستفاده از موقعیت‌ها، دست یازیدن به اعمال غیرمنتظره و خلاف شأن؛
- افت اعتبار اجتماعی روحانیت به دلیل ورود به موقعیت‌ها و مناصبی که برای نقش‌آفرینی موفق در آنها آمادگی لازم را نداشت؛
- افت اعتبار اجتماعی روحانیت به دلیل عدم اتخاذ مواضع انتقادی مورد انتظار نسبت به عملکردهای ضعیف و انحرافی برخی مسئولان نظام و احیانا توجیه اشتباهات آنها.
شرف‌الدین موارد متعدد دیگری را نیز برشمرده که برای مطول نشدن این مقوله از شما دعوت می‌کنیم خودتان مطالعه بفرمایید. اما یک نکته دیگر در مواردی که او برشمرده نیز قابل تأمل است؛ عملکردهای ضعیف نظام اسلامی بویژه در عرصه‌های اقتصادی و بازتاب آن در نحوه مواجهه منفی مردم با روحانیت. جامعه ما امروز در التهاب است. فقر، گرانی، فساد، سوءمدیریت، بی‌عدالتی‌های اجتماعی و … نفس مردم را گرفته و پیشتر از اینکه مردم بیش از این از روحانیت فاصله بگیرند، روحانیت باید موضع خودش را در قبال سیاست‌ها و رویکردهایی که در ابتدای این نوشتار برشمردیم، مشخص کند که آیا همراه مردم است یا همگام با مسئولین؟
این نوشتار را با فرازی از بیانات امام خمینی (ره) به پایان می‌بریم که فرمودند: ما هرگز نمی‌گوییم که این طبقه (روحانیت) یکسره خوب و مترقی‌اند و برای اصلاح آنها نباید قدم برداشت. اینها هم مثل سایر طبقات خوب و بد دارند و بدی‌های آنها از همه بدها فساد و ضررشان بیشتر است، چنان که خوب آنها از تمامی طبقات نفعشان هم برای مردم و هم برای کشور و استقلال آن بیشتر و بالاتر است.
مردم در خطبه‌های ۱۶ اردیبهشت چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی جمعه، امروز ۱۶ اردیبهشت در اقصی نقاط کشور عزیزمان برگزار شد. بیانات امروز ائمه جمعه نشان از اهتمام اکثریت قریب به اتفاق ایشان در تاکید به موضوعات اقتصادی و شفافیت در عرصه حکومت‌داری بود. به همین موازات، حمایت گسترده از عملکرد دولت سیزدهم نیز تقریبا از همه منبرهای امروز به گوش رسید. از نطق پیش از دستور وزاری کار و آموزش و پرورش در تهران که از وعده‌های اقتصادی برای جامعه کارگری و امنیت شغلی آنها صحبت کردند تا حقوق مرخصی ایام بارداری برای بانوان شاغل و افزایش حقوق بازنشستگان. موضوع اوکراین نیز با گره زدن آن با افزایش قیمت گندم و تاثیر آن بر ۳۰۰ درصد افزایش قیمت ماکارونی، جای خود را از حوزه جنگ نظامی روسیه و اوکراین به ورطه جنگ اقتصادی در داخل کشور داد. البته کلیدواژه «جراحی اقتصادی» در پرتو «اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی» مردم نیز بخش مهمی از اظهارات امامان جمعه را به خود اختصاص داد که البته حجم شعارزدگی آن کمتر از هفته‌های گذشته بود.
بی‌عدالتی‌ها نسبت به طلاب زن
خواهران طلبه آبروی انقلابند. این جمله و جملاتی در باب طلاب زن در کشور گفته دیروز و امروز مقام معظم رهبری نیست. ایشان از وجود «فقیه زن» به عنوان الزامات جامعه سخن گفته و به ارزشمندی حضور زنان در عرصه دینی و فقهی تاکید کرده‌اند. البته جامعه‌الزهرا در شهر قم اولین حوزه بانوان در سال ۱۳۶۳ با فرمان امام راحل (ره) تاسیس شد ولی بعدها با رهنمودهای مقام معظم رهبری، مرکز مدیریت حوزه‌ها پایه‌گذاری شد و بر تعدد حوزه‌های خواهران افزوده شد که تا به امروز به مرز ۵۰۰ مرکز آموزش حوزوی خواهران در سطح کشور رسیده است. «وبسایت مردم و روحانیت» در گذشته به بحث‌هایی درباره مجتهدین زن پرداخته و مقاله‌ای تحت عنوان «خبرگان خبرگان ندارند؟» به نگارش درآوردیم و دغدغه‌مندی خود نسبت به حوزه زنان و روحانیت را ابراز کردیم. اما آنچه در این سالهای اخیر با وجود سوءمدیریت‌ها و کمبودها مخصوصا در حوزه اقتصاد و معیشت، خواهران در عرصه حوزه نیز از این مصائب در امان نبودند و آنچه به عنوان آبروی انقلاب از آن یاد شد، علی‌رغم تمام توجهات رسانه‌ای، چیزی از گرفتاری‌های این حوزه نکاسته است.
چرا روحانیت باید مذاکرات هسته‌ای را جدی بگیرد؟
آیا توقف مذاکرات هسته‌ای از نگاه روحانیت یک بحران به شمار می‌آید؟ فارغ از آنچه روحانیون از منبر نماز جمعه درباره مذاکرات می‌گویند، در خلوت محفلی خود چه رویکردی به مذاکرات دارند؟ از یک سو امامان جمعه بر اقتصاد مقاومتی و کوتاه نیامدن در مذاکرات تاکید می کنند، ولی از سوی دیگر با مردم مناطق متبوع خود مرتبطند و قطعا در جریان فشار تحریم ها و مشکلات شدید معیشتی مردم هستند و بعید است که با هم‌شهری‌های خود احساس همدلی نکنند. بسیاری از امامان جمعه صحبتی از ضرورت به سرانجام رسیدن مذاکرات برجامی نمی‌کنند ولی وقتی پای صحبتهای کارشناسان می نشینند، چیز جز لزوم احیاء برجام و کاهش تنش‌های منطقه‌ای نمی‌شنوند. به همین علت است که بنظر می‌رسد، رویکرد واقعی روحانیت (که البته به زبان نمی آورد) بسیار نزدیک به نظراتی باشد که مردم به زبان می‌آورند.
مردم در خطبه‌های ۹ اردیبهشت چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی جمعه امروز ۹ اردیبهشت مصادف با روز جهانی قدس در جای جای کشور عزیزمان برگزار شد. حضور سرداران نظامی و مسولین نظام در نطق پیش از دستور خطبه‌های امروز نماز جمعه در حمایت از مردم فلسطین دور انتظار نبود. با اینکه محور کلی بیانات بر جبهه مقاومت و فلسطین بنا شده بوده ولی مسایل معیشتی، بحران‌های محلی مثل تنش آبی در خوزستان، مذاکرات ناتمام برجامی و مناسبت‌هایی چون روز معلم و کارگر نیز از اهم شنیده‌های امروز خطبه‌های نماز جمعه بودند. بجاست که ما نیز از طرف «وبسایت مردم و روحانیت» روز «معلم» و «کارگر» را به این دو قشر زحمتکش و جفا دیده عزیز تبریک بگوییم و امیدوارم این دو ستون اصلی «تربیت» و «تولید» با نگاه مسولانه کارگزاران نظام مورد انقیاد و حمایت کافی و شایسته قرار بگیرند.
مصالحه‌محوری یا فرافکنی؟
در روزگاری نه چندان دور، دست کم یکی از نقش‌های اجتماعی روحانیون در جوامع کوچک شهری و روستایی ایران، مصالحه‌گری بود. اگر نزاعی در محله اتفاق می‌افتاد، مسایل در مساجد رفع و رجوع می‌شد. اگر دعوایی قومی درمی‌گرفت، روحانیون از طیف‌ها و حتی فرق مختلف برای بحث و مصالحه در کنار حاکمان یا والیان می‌نشستند و نقش مصلحین و آشتی‌دهندگان را ایفا می‌کردند. اگر جنگی رخ می‌داد، دغدغه و نگرانی روحانیون این بود که نزاع به حوزه زندگی و معاش مردم محله و هم‌مسجدی‌ها تسری پیدا نکند. چون روحانیون نگران کسبه، بازار و مردم کوی و برزن خود بودند. اینجا بود که روحانیون پیغام می‌فرستادند و موضوع را فیصله می‌دادند. اگر والی یا حاکمی نمی‌توانست مشکلی را حل کند، دست به دامان روحانیت می‌شد چون به اهمیت و نفوذ مردمی روحانیت آگاه بود. در سایه همین تفکر ما بر آن شدیم تحلیلی از وقایع و رویکرد روحانیون به واقعه اخیر مربوط به انفجار مسجد شیعیان در مزار شریف ارائه دهیم تا در این بزنگاه حساس تاریخی این موضوع مهم دوباره مغفول نماند.
مردم در خطبه‌های ۲ اردیبهشت چه شنیدند؟
در اولین جمعه اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ نماز عبادی-سیاسی جمعه در سرتاسر کشور عزیزمان برگزار شد. در آستانه سالروز شهادت امیرعلی المومنین (ع)، اکثر خطبه‌های این هفته با تاسی، از روش و منش آن حضرت به عدل و خصوصیات حکومت علوی اختصاص یافت. از همین رهگذر، گرانی‌های افسارگسیخته، توجه به شایسته‌سالاری در انتصاب مسئولان و انتظار خطیبان از دولت برای رفع گرانی‌ها، نگاه اجتماعی خطیبان را پررنگ‌تر کرد. مواردی چون تقبیح اهانت به قرآن در سوئد، محکوم کردن حوادث اخیر افغانستان و تحکیم روابط بین دو ملت، و مناسبت سالروز تاسیس سپاه پاسداران و نقش سپاه، مورد تاکید کلی قریب به اتفاق خطیبان قرار گرفت. البته فقط خطیب مشهد بود که در باب اتفاق اخیر، یعنی سیمسونی خانواده قالیباف، لب به سخن گشود و دیگر خطیبان کاملا در این مورد سکوت اختیار کردند. نوع نقد و انتقاد به مسئله فساد و کارشکنی‌های موجود در نظام اداری کشور نیز توجه خاص بعضی از امامان جمعه را به‌خود اختصاص داد ولی باز هم مسائل به سمت کلی‌گویی رفت. در اینجا لازم است سالروز شهادت امام عدالت و سرور مؤمنین حضرت علی (ع) را به همه خوانندگان عزیزمان تسلیت گفته و آرزو داریم که الگوی عدالت ایشان بر کشور ما جاری و ساری شود.
سه‌گانه ائمه جمعه، جوانان و مذاکرات هسته‌ای
آنچه از آخرین روزهای سال گذشته تا به امروز از زبان ائمه جمعه، چه از قشر بدنه و چه حاکمیت، به گوش می‌رسد در یک کلمه خلاصه می‌شود: امید. اما صحبت از این امید و امیدآفرینی به زعم بسیاری، سوای مناسبت بهار و روز جوان، به نوعی ناشی از نگرانی مردم و خصوصا جوانان عزیز کشور ماست که خود را در این میان تنها و بی‌کس می‌بینند. نرخ بالای بیکاری و شرایط سخت معیشتی به طور خاص برای جوانان قابل تحمل نیست. هرچند فساد و سوءمدیریت و دیگر سوءسیاستگذاری‌های داخلی بعنوان اصلی‌ترین عوامل مشکلات اقتصادی طرح می شوند، ولی بحث سیاست خارجی و مذاکرات و تحریم ها را نیز نمی‌توان در این معادله نادیده گرفت.
تقریبا در آستانه سالگرد پیروزی انقلاب در بهمن ماه ۱۴۰۰ بود که روند مذاکرات داشت به یک اجماع از طرف هیات مذاکره با طرف‌های خارجی میرسید و امامان جمعه نیز با رعایت خطوط قرمز نظام، روند مثبت را چه در بیانات مستقیم و تلویحی خطبه‌ها به نمایش گذاشتند. همه چیز به خوبی پیش می‌رفت و این امید در جامعه وجود داشت که بهبود وضعیت سیاسی در سایه دیپلماسی، مسیر کشور را به سوی رفع تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی رهنمون می‌کند.
اما چندی نگذشت که جنگ اوکراین درگرفت و بعد از چند هفته تاثیر این درگیرها دامان مذاکرات را با کلید واژه «مکث» گرفت. صحبتهای ائمه جمعه هم در ماه اسفند 
کم‌کم هماهنگ‌تر و یکدست‌تر شد و با شعارهایی که حاکی از توقف جنگ بود، همراه شد. در عین حال، مقصر دانستن غرب و زیاده‌خواهی‌های آمریکا نیز به کلیدواژه‌های مورد استفاده ائمه اضافه شد. البته جانب انصاف را باید رعایت کرد و گفت که اکثر قریب به اتفاق امامان جمعه «کشتن و آواره شدن مردم اوکراین» را تقبیح کرده و از لزوم توقف جنگ برای جلوگیری از بروز مشکلات سخن گفتند. یک هفته مانده به آغاز سال نو بود که با فرارسیدن روز جوان صحبت از «امید آفرینی» رنگ تازه‌ای در آستانه بهار به خود دید. سخنان مقام معظم رهبری در باب اقتصاد دانش‌بنیان و اشتغال آفرینی نیز با اتکا به کار جوانان در عرصه دانش‌بنیانی کردن تولید و اشتغال آفرینی به نوعی جوانان را هدف قرار داد. بعضی از ائمه نیز، به خصوص در شهرهای کوچک که تمایل منبر بر مردم‌محوری است، تزریق امید به جامعه و جوانان را از موضوعات اصلی خود عنوان کردند.
در بحث اتصال مسایل معیشتی با مذاکرات اختلاف نظرهایی وجود دارد که البته بنظر می رسد این اختلافات بیشتر سیاسی است، زیرا که از نظر کارشناسان اقتصادی، مشکلات معیشتی و سیاست خارجی از هم مجزا نیست. این ارتباط از سوی بسیاری از کاربران شبکه های مجازی و نیز خوانندگان سایت مردم و روحانیت نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
از سوی دیگر، آمار و نظرسنجی‌های ما در وبسایت «مردم و روحانیت» گواهی بر این مدعاست که دستکم در نظرسنجی‌های پیش از مکث روسی، جایگاه مقتدر مذاکره‌کنندگان از نگاه خطیبان جمعه کامل محفوظ ماند. حتی بعد از یک وقفه کوتاه و رسیدن سال جدید نیز روحانیون و خطیبان جمعه به طور خاص معیشت را به عنوان عامل امیدآفرینی در میان مردم اعلام کردند. البته بودند خطیبانی که با نگاه حاکمیت محور، مطالبات مردمی را منعکس نکردند ولی آنچه پس از ورود به ۱۴۰۱ مشاهده می‌کنیم، نمونه‌هایی به دست می‌دهد که معیشت و علی‌الخصوص گرانی که تحریم‌ها بی‌شک در آن بی‌تاثیر نیست، مورد توجه ائمه قرار گرفت.
در کنار تمرکز به سیاست خارجی، برخی نیز سوءمدیریت های داخلی را عامل اصلی مشکلات اقتصادی کشور عنوان کردند که البته این تحلیل ها در مواردی واقعگرایانه 
است و در مواردی متاسفانه تنها یک فرافکنی است ولی وقتی غرور و استغفار و انفعال به کلیدواژگان هفته پایانی فروردین ماه تبدیل شد، قطع به یقین خطیبان به درستی می‌دانند همه مسایل و مشکلات تاثیر مستقیمی بر جوانان و اشتغال داشته است. از همین رهگذر نیز اتکای کلام عمده خطیبان به «حفظ نظام» و صیانت از آن در راستای جلوگیری از سومدیریت‌ها بوده است. روحانیت آگاه می‌داند که همه مسایل چه از جنبه معیشتی و چه از لحاظ اعتماد ملی به نظام در سایه این سومدیریت‌ها و مسایلی از قبیل فساد شدید و اختلاس‌های مرسوم بدنه جامعه و حتی روحانیون بدنه را از حاکمیت دورتر کرده و متاسفانه مردم و به خصوص جوانان همه چیز را از چشم روحانیت می‌بیند.
برآورد کلی بر این است که شکوفایی اقتصاد ما در کوتاه مدت و میان مدت، حتی با اتکا به دانش‌بینانی کردن تولید و ایجاد اشتغال، از میدان‌های نفتی کشور عزیزمان می‌گذرد. بودجه کشور نیز بر پایه فروش نفت و قیمت متوسط آن تنظیم می‌شود. حقوق کارمندان دولت و نمایندگان مجلس نیز از نفت تامین می‌شود. پروژه‌های دانش‌بینان و علمی نیز در سایه اعتبار مالی حاصل از نفت قوام و دوام می‌گیرند. حفظ امنیت مرزها نیز با اعتبار مالی تامین می‌شود.
جوان کشور به خوبی می‌داند که برای پیشبرد عملی و همگام با حفظ اقتدار ملی، ما نیازمند نوعی تعامل جهانی هستیم. چرا جای دوری برویم. وقتی رهبری «تعامل را تسلیم» نمی‌دانند، عدم توجه روحانیت و علی‌الخصوص ائمه جمعه بر تنش زدایی و اصرار برای دشمن‌آفرینی چیست؟ آیا این رویکرد در تناقض با امیدآفرینی برای جوانان نیست؟ جوانان عزیز کشورمان، که اساس اشتغال و آفرینش و تولید از این قشر بر‌می‌خیزد، سرمایه‌های ایران اسلامی هستند. جوانان به دنبال سیاستی هستند که در ضمن مقابله با فساد در داخل، با حفظ اقتدار، تعاملی سازنده و عزتمند با جهان داشته باشد. این روند دستاوردهای علم و فناوری و تولید را به حوزه اقتصاد وارد خواهد کرد و نهایتا مردم این پیشرفت ها را در سفره های خود خواهند دید.
ما در سایت مردم و روحانیت بسیار از مطالبه‌گری مصداقی صحبت کرده ایم. اکنون مدت هاست که مصداق مطالبه جوان کشور ما، امید است. قابل تقدیر است که ائمه جمعه از امیدآفرینی سخن می گویند ولی باید توجه داشته باشند که از الزامات آفرینش امید برای جوانان، بهبود وضعیت امنیتی و اقتصادی است که این امر هم جز در سایه اصلاحات داخلی و تعامل خارجی ممکن نخواهد شد.
نقد صواب یا حمله ناصواب
در روزهای پایانی اولین ماه از قرن جدید، نقد و بحث درباره عملکرد دولت رئیسی جلوه و نمود بیرونی خاصی به خود گرفت. به طور خاص، نقدهایی که در یک رشته توییت از حجت‌الاسلام جلیل محبی در فضای مجازی بیرون آمد، ریاست جمهوری، مشاوران و عملکرد قوه مجریه را مورد نقد قرار داد. البته، نظرات له و علیه ایشان نیز کم نبود که در اوضاع کنونی قابل‌تامل است.
مردم در خطبه‌های ۲۶ فروردین چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی آخرین هفته فروردین سال ۱۴۰۱ در سرتاسر کشور عزیزمان برگزار شد. بعد از سپری شدن قریب به یک ماه از سال و قرن جدید، نمازگزاران، در خطبه‌های امروز نمازجمعه، تقریبا به صورت یک‌صدا، توجه ویژه خطیبان به گرانی‌ها، و شایسته‌سالاری در مسولیت‌های دولتی را به وضوح شنیدند. به نظر می‌رسد با محور قرار دادن بیانیات اخیر رهبر معظم انقلاب با دست‌اندرکاران ارشد نظام، صدای توجه به اصول بقا و حفظ نظام سیاسی کشور، از زبان خطیبان طنین‌اندازتر شده است. البته بودند خطیبانی که به روال معمول به کلیات پرداختند. ولی محور کلام اصلی خطیبان در شهرهای بزرگ، امروز به روال شهرهای کوچک نزدیکتر شده‌بود و امامان جمعه «توجه به مردم» را در اولویت سخنان خود قرار دادند. البته گذری کوتاه در بیانات عده‌ای از خطیبان به تقدیر از ارتش در حفظ و حراست از مرز و بوم کشور و حماسه‌آفرینی در دوران دفاع مقدس، اختصاص پیدا کرد ولی همچنان سخنان در این مبحث بیشتر مناسبت‌محور بود و متاسفانه توجه خاصی به مشکلات کلی و معضلات معیشتی ارتشیان عزیز نشد. جا دارد در اینجا، وبسایت «مردم و روحانیت» پیشاپیش ۲۹ فروردین، روز ارتش را به همه ارتشیان غیور و خانواده‌های محترم ایشان تبریک و تهنیت عرض نماید.
سه‌گانه مردم، مشکلات و مسئولیت‌پذیری
تعامل به معنای تسلیم نیست. این فحوای سخنان این هفته رهبری در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام بود. پیام مقام رهبری به دلیل نوع نگرش کلی‌نگر ایشان به عنوان رهبر نظام در طول سالیان دستخوش تغییر نشده است. به همین دلیل کلیدواژگانی چون تعامل با قدرت، پیشرفت کار دیپلماسی و عدم انفعال و پیش‌روندگی همیشه نقش مهمی در بیانات ایشان داشته است و نشان از «حرکت» و «تعالی» برای پیشبرد منافع ملی است. این نوع نگاه مثبت نه تنها در سیاست خارجی بلکه در امور اقتصادی و علمی نیز جزو مهمترین مولفه‌های گفتمان رهبری بوده و هست. نکته بسیار مهم دیگر در بیانات رهبری در همین نشست اخیر یک مولفه حیاتی رهبری یعنی خضوع در پذیرش ضعف‌ها و درس‌آموزی از تعاملات در عرصه‌های مختلف است. باید به این نکته هم اذعان داشت که این خضوع هیچ‌گاه به انفعال نینجامیده است. به صورتی که ایشان همیشه یک نگاه میانه و فراسیاسی به مسایل داشته‌اند و اندرزهای ایشان به خصوص در مورد مسایل دیپلماسی و امور کشورداری همیشه با تاکید بر وضعیت مردم و انتظاری که مردم از نظام دارند، همسویی داشته است. حتی ایشان در همین سخنان اخیر نه تنها از پاسخگویی در قبال مردم بلکه فراتر از آن، پاسخگویی در برابر خدا و طلب استغفار سخن گفتند که نمود دیگری از این خضوع بود.
روحانیت بدنه قربانی روحانیت حاکمیتی
طلبه‌ها غم نان دارند. آمار مربوط به حوزه‌ها نشان می‌دهد حدودا ۹۸ درصد از روحانیون جزو طبقه ندار و زیر خط فقر هستند. این آمار اغراق نیست. آمار و گفتگوهای وبسایت «مردم و روحانیت» با حوزویان در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ نشان از افت شدید وضعیت اقتصادی و معیشتی روحانیون و طلاب دارد. خصوصا معلمین جوان و تحصیلکرده حوزه که در سطوح بالای فقهی درس‌های مختلفی را به حوزویان ارائه می‌کنند نیز جزو کسانی هستند که از غم نان رنج می‌برند. چندی پیش آیت‌الله فاضل لنکرانی در برنامه دستخط در شبکه پنج اعلام کرد که بیش از ۸۰ درصد از طلاب خیلی پایین‌تر از خط فقر زندگی می‌کنند. ما نیز در مقاله «مگر روحانیت فرزندان این ملت نیستند» به دو معضل بزرگ فقر و تحقیر اجتماعی روحانیون در جامعه پرداختیم ولی در اینجا می‌خواهیم دلایل دیگر این وضعیت نامطلوب را از منظر اقتصادی بیشتر بشکافیم و به نوعی این مشکل معیشت را آسیب‌شناسی کنیم. در واقع، می‌خواهیم ببینیم چرا وضع روحانیون اینگونه است ولی چرا مردم عادی با طلاب و مشکلات معیشتی آنها همدردی نمی‌کنند؟
مردم در خطبه‌های ۱۹ فروردین چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی جمعه امروز ۱۹ فروردین در اقصا نقاط کشور برگزار شد. در آستانه ۲۰ فروردین، روز ملی انرژی هسته‌ای، قریب به اتفاق خطیبان موضوع مذاکرات و فناوری هسته‌ای را در فهرست بیانات خود قرار دادند. صحبت‌هایی در باب واقعه سوقصد به روحانیون در حرم امام رضا (ع) نیز از مواردی بود که عکس‌العمل خطیبان را به خود جلب کرد و هر خطیبی از دریچه‌ای به این خبر تأسف‌آور هفته پرداخت. موضوع آب و کمبود آن نیز از اهم گفته‌های بعضی از خطیبان شمال و جنوب کشور بود. این‌طور به‌نظر میرسید که در راستای گرایش به سمت علوم دانش‌بنیان و دورشدن از روش‌های سنتی کشاورزی، آن هم در آغازین روزهای بهار و روزهای بارانی، موضوع کمبود آب دغدغه چند تن از خطیبان کشور شده‌بود. دغدغه بزرگ‌تر مردم، یعنی نبود نان در سفره‌هایشان و گرانی‌های لجام‌گسیخته در ابتدای سال هم در مواردی به صورت مستقیم و غیرمستقیم مورد توجه خطیبان واقع شد. ولی به قدر کفایت صحبت از گرانی‌ها نشد، بلکه موضوعاتی چون «صیانت از فضای مجازی» از سوی برخی به نوعی در صدر توجهات ایشان قرار گرفت.
در آستانه روز فناوری هسته‌ای، موضوع مذاکرات محور اول بیانات اکثر خطیبان را به خود اختصاص داد. آیت‌الله حسینی بوشهری، خطیب قم، بدون اشاره به مکث در مذاکرات و نقش روسیه و اوکراین و حوادث پیش‌آمده، به طور ضمنی مردم را به عنوان عاملین و دست‌اندرکاران مذاکره قلمداد کرده و گفت «مردم در مذاکرات کوتاه نمی‌آیند». البته اشاره ایشان به دعوا بر سر سلاح هسته‌ای و قرار گرفتن سپاه پاسداران در فهرست تروریستی بود. سوال مردم به طور خاص، مطابق با نظرسنجی‌های وبسایت «مردم و روحانیت» این است که «آیا در قضیه مکثی که بر روند مذاکرات اعمال شده، این نقش‌آفرینی مردم بوده یا روسیه؟» آیا به راستی مذاکره‌کنندگان مسایل مربوط به مذاکره را با مردم هماهنگ می‌کنند یا حتی در میان می‌گذارند، یا هماهنگی‌ها در راستای سیاست‌های منطقه‌ای و نگاه به شرق است؟ آیا این موضوع با شعار اصلی انقلاب اسلامی، یعنی محوریت جمهوریت در برابر شرق و غرب در تناقض نیست؟ صحبت دیگر آیت‌الله بوشهری در باب گره‌زدن تحریم‌های اقتصادی به دین‌گریزی مردم نیز بسیار جالب و قابل توجه بود. پس با این حساب، نباید هر طور که شده جلوی تحریم‌ها را گرفت چراکه این امر عملا ضربه مهلکی به بدنه ایمان دینی مردم کشورمان می‌زند؟ البته موضع تضعیف روحانیت از طریق شایعه‌پراکنی نیز به طور خاصی در گفته‌های آیت‌الله رسول فلاحتی، خطیب رشت، محرز بود. روحانیت آگاه می‌داند که یک شقاق بین مردم و روحانیت وجود دارد. آمارهای وبسایت مردم و روحانیت نیز به همین مساله اذعان دارند. مقالات اخیر ما نیز به این فاجعه ملی-دینی صحه گذاشته‌اند. علاوه بر این، ترس ما از مایه گذاشتن از دین و تحقیر شدید اجتماعی روحانیون نیز از جمله مواردی است که بیش از این باید در منبر نماز مردمی و نه حکومتی مورد توجه واقع شود.
با اینکه انتظار می‌رفت موضوعیت حادثه دلخراش حرم امام رضا (ع) به عنوان تاکید اصلی صحبتهای خطیب مشهد مقدس قرار گیرد، صحبتهای آیت‌الله علم‌الهدی با کاربرد عبارت «ولنگاری رسانه‌ای» به سمت سازماندهی فضای مجازی و انتقاد از تعلل مسؤلان سوق پیدا کرد. این خطیب عملا با تاسی از جهاد تببینی از همه خواست در فضای مجازی تولید پیام کنند. این در حالی است که هیات دولت همین هفته گذشته نرخ اینترنت را دو برابر کرد. بماند که دسترسی به رسانه‌های جمعی موثر انگار فقط برای مسئولین فیلتر نیست. نمی‌شود که هم بحث صیانت فضای مجازی را به سمت فیلترینگ برد و هم از مردم خواست تولید پیام کنند. ایشان در گریزی به حادثه حرم، عملا از نیروهای محافظ آستان و تولیت تقدیر کرد و ایشان را از خطای عدم امنیت جانی زائران مبرا ساخت. البته اکثر قریب به اتفاق خطیبان شهرهای مختلف، همه بر لزوم اتحاد بین شیعه و سنی، عدم اختلاف آفرینی و وحدت دنیای اسلام و به ویژه ایران و افعانستان تاکید کردند. حتی خطیب ملایر نیز از حفظ حرمت لشکر فاطمیون و عدم ارتباط این گروه با حوادث اخیر پرده برداشت. در چنین شرایط دشواری که هر روز مردم عزیز کشورمان با مسایل و معضلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند و حوادث تلخ و ناامنی اجتماعی و معیشتی مشکل اصلی آنهاست، صحبتهای خطیب تهران، حجت‌الاسلام صدیقی که با اشاره ضمنی به حضور امریکا در منطقه، هشدار داد «این گونه حملات» همچنان ادامه خواهد داشت، نه تنها به نوعی به طبل جنگ کوبیدن است بلکه دردی از معیشت مردم محروم را هم دوا نمی‌کند و هیچ نویدی از صلح نمی‌دهد. اگر قرار همه خطیبان بر اتحاد مسلمین است، چرا زبان جنگ به عنوان عنصر حاکم در آستانه سال نو باید در بیانات عده‌ای از خطیبان همچنان پدیدار شود؟
موضع خطیبان استان‌های کوچکتر به نوعی اقتصاد محورتر و به اقتضای آن مردمی‌تر بود. نگرانی خطیب اهواز، حجت‌الاسلام سیدعبدالنبی موسو‌ی‌فرد از معیشت مردم و نگرانی به جا از گرانی‌های شدید اخیر و همچنین لزوم توجه مسؤلان به مسئله کمبود آب کاملا فرای صحبتهای سیاسی رفت و با شکلی کاملا مردمی به معضلات منقطه‌ای پرداخت. خطیب بوشهر و خطیب رشت نیز هر دو به صورت مشخص در باب کمبود آب صحبت کردند. بحث شعار «اتکا به دانش و علم» از نگاه این خطیبان باید با محوریت ایجاد ارتباط با سایر کشورها و فناوری‌های مربوط به بحران آب در راس امور کشور قرار بگیرد. به همین دلیل است که در شهرهای کوچکتر بحث‌های سیاست‌زده و کلی حاکمیت کمتر هوادار پیدا می‌کند و تاکید منبر بر مردم است نه بر حاکمیت. در همین راستا، خطیب کرج، آیت‌الله حسینی همدانی، نیز با اشاره به فقر و محرومیت در استان البرز در آستانه سفر استانی ریاست جمهوری، اشاره‌ای هم به برجام و مذاکرات داشتند که به نظر می‌رسد جمیع خطیبان و آنانی که درد مردم را می‌شناسند، به صورت متفق‌القول در پی احیای برجام و برجستن از گره‌های تحریمی هستند.
از دین مایه نگذاریم
در هفته گذشته، بار دیگر مسئله ورود زنان به استادیوم خبرساز شد و البته اینبار خشونت های صورت گرفته علیه زنانی که بلیت هم خریده بودند به آنجا رفته‌بودند، حاشیه‌های جدی ایجاد کرد. براساس برخی گزارش‌ها ادعا شد که بازی ایران و لبنان از تهران به مشهد منتقل شد، زیراکه در این شهر سال‌هاست که زنان و حتی مردان، با محدودیت‌های اجتماعی بسیاری روبرو هستند و احتمالا زنان به اینگونه محدودیت‌ها عادت کرده‌اند و کمتر به ورزشگاه خواهند رفت. به همین دلیل، مسئولان، مسابقه تیم ملی را از تهران به مشهد منتقل کردند و برای اینکه فیفا هم گریبان فدراسیون را نگیرد، با این تصور که تعداد کمی از زنان به ورزشگاه خواهند آمد، بلیت‌فروشی را هم به‌شکل معمولی و طبق روال عادی انجام دادند. اما اشتیاق زنان برای دیدن بازی‌های تیم ملی فوتبال کشورشان فراتر از تصور این مسئولان بود و همین روند باعث بروز مشکلات جدی شد.
مگر روحانیت فرزندان این ملت نیستند؟
ابراهیم طلبه حوزه عملیه است. اسم شهر محل سکونت و حوزه علمیه را بگذارید ناشناس بگذاریم. او یکی از شاگردان ممتاز کلاس درس حوزه است. ایمان و تدین ابراهیم هم بر کسی پوشیده نیست. هدف او علاوه بر تدریس علوم قرآنی و تفسیر، خدمت به ایتام و کودکان بدسرپرست است. در مسجدی کوچک هم، به خلق خدا خدمت می‌کند. مومنان محله و مسجد نیز او را می‌شناسند و از ابراهیم به عنوان امین محله و مسجد یاد می کنند. ابراهیم هنوز ازدواج نکرده و امیدی هم به ازدواج در آینده نزدیک ندارد چون عایدی او آنقدر نیست که بتواند از عهده امورات زن و بچه برآید. او در کلاس درس به ضرورت جلسات و احترام به استاد، لباس طلبگی به تن می‌کند ولی وقتی پا از حوزه بیرون می‌گذارد، در کوچه و محله خود، لباس مردم عادی را به تن می‌کند. اگر مجلس و درسی هم در کار باشد، به احترام مردم و صحن مسجد لباس طلبگی را دوباره بر تن می‌کند. و باز بعد از درس قرآن برای کودکان محله، در هنگام خروج از مسجد به لباس عادی و مبدل خود برمی‌گردد. این فقط داستان ابراهیم نیست؛ داستان جمع بزرگی از روحانیون و طلبه‌های کشور ماست- آنان که در خلوت خدمت می‌کنند و در انظار عمومی بی‌هیچ هیاهویی روزگار می‌گذرانند.
مردم در خطبه‌های ۱۲ فروردین چه شنیدند؟
دومین نماز عبادی-سیاسی سال جدید مصادف با ۱۲ فروردین در اقصا نقاط کشور عزیزمان برگزار شد. حضور شخص ریاست جمهوری محترم، آیت‌الله رئیسی در نماز جمعه شهر مشهد در جمع نمازگزاران از مهمترین عناوین خبری امروز بود. این حضور در چارچوب سفرهای استانی به مشهد به مناسبت روز جمهوری اسلامی، نوید این را می‌داد که دستکم خطیب مشهد به حادثه مهم روزهای اخیر، یعنی استادیوم فوتبال و رفتاری که با بانوان کشورمان صورت گرفت، واکنشی نشان دهند که اینگونه نشد و صحبت‌ها سمت و سوی دیگری به خود گرفت. حال و هوای کلی خطبه‌ها در شهرهای مختلف علاوه بر جنبه امیدبخشی و به قول خطیبی «پمپاژ امید»، بیشتر جنبه کلی به خود گرفت. اتفاقا از همین رهگذر، برخلاف هفته‌های گذشته توجه به معیشت و مطالبات مردمی بخش اعظمی از خطبه‌ها را به خود اختصاص داد. به جاست در اینجا از طرف همکارانمان در وبسایت مردم و روحانیت ورود به ماه مبارک رمضان را به همه شما خوانندگان عزیزمان تبریک گفته و ایام پربرکتی را برای همه شما ملت عزیز از حضرت حق خواستاریم.
دین و سیاست در اتریش
«اتریش بدون ایمان مسیحیِ زنده دیگر اتریش نخواهد بود». این جمله قصار پاپ بندیکت شانزدهم در دیدار تاریخی وی در یادبود بازماندگان کشتار یهودیان اتریش در سپتامبر ۲۰۰۷ میلادی بود. پاپ در این سخنرانی جملات دیگری را نیز به زبان آورد که به بیانی، رویکرد سیاسی و مشغله فکری احزاب مسیحی حاکم در اتریش را خلاصه نمود. او از نرخ نزولی زاد و ولد و پیری جمعیت در آستانه رشد بی‌سابقه ورود مهاجرینِ اکثرا مسلمان، گله‌مندی کرد. به خصوص موضوع اخیر مهاجرین ترک که قرنهاست به عنوان معضلی برای روابط سرزمین اتریش و ترک‌های عثمانی مطرح بوده، امروز نیز هنوز یکی از معضلات سیاست داخلی اتریش بحساب می‌آید. بی‌شک واتیکان به عنوان قبله‌گاه تفکرات کاتولیکی و جمعیت اکثریت کاتولیک اتریش، یک نقش بسیار کلیدی در تفکر دینی-سیاسی مومنین کاتولیک و احزاب مسیحی این کشور دارد. به خصوص اینکه اتریش به لحاظ تاریخی دروازه‌‌ای بود که سپاه اسلام فراتر از مرزهای آن به اروپا عبور نکرد و به نوعی لشکر اسلام در همین منطقه از حرکت رو به جلو بازماند.
مردم چه می‌گویند؟ نتایج نظرسنجی‌های اسفند ماه ۱۴۰۰
در آستانه روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ هیجان رسیدن به توافق هسته‌ای و احیای برجام با تب جنگ اوکراین ضرباهنگ آهسته‌تر به خود گرفت. طبل جنگ اوکراین در اوایل ماه صدای مهیبی بود که گوش دنیای دیپلماسی داخلی در قبال مذاکرات را تحت تاثیر قرار داد. روحانیت نیز در این میان با مواضع مختلفی اتخاذ کردند. ضمنا صدای مردمی که از وضعیت معیشتی خود گله بودند نیز مثل همیشه مهجور ماند. این ماه در مقایسه با ماه بهمن کمتر صدای تببین به گوش میرسید ولی نهایتا صیانت فضای مجازی به فراخور آنچه در مجلس می‌گذشت روی کلام روحانیون و نظراتشان تاثیر گذاشت. همه این صداها خواسته یا ناخواسته به سال ۱۴۰۱ کشیده شد و به قولی این داستان سردرازی دارد.ادامه
مردم در خطبه‌های ۵ فروردین چه شنیدند؟
اولین نماز عبادی-سیاسی جمعه سال ۱۴۰۱ مثل هر جمعه در جای جای کشور عزیزمان برگزار شد. محتوای غالب بیانات ائمه جمعه با تکیه بر نامگذاری سال جدید توسط مقام معظم رهبری، روی محور تولید دانش‌بنیان و مساله اشتغال استوار بود. کلیدواژه امید، محور قریب به اتفاق سخنان خطیبان جمعه بود و هر خطیبی به طریقی این امید را تببین کرد. بعضی ائمه جمعه نیز به فراخور نیازهای استان متبوع خود از مشکلات و مسایل مردم صحبت کردند و از همین رهگذر به صورت کلی بر بیانات رهبری صحه گذاشتند. اما برخی از خطیبان عاملیت این جهاد علمی و تولید را بر دوش دولت سیزدهم قرار دادند و مستقیما دولت را مسول خواندند. برخلاف هفته‌های پایانی سال گذشته، صحبت درباره مسایل خارجی به یمن و عربستان محدود شد و هیچ صحبتی نه درباره اوکراین بود و نه از مذاکراتی که به دلایل نه چندان شفاف دچار وقفه شده است، سخنی به میان نیامد. به رسم معمول هر سال با فرارسیدن بهار و حلول سال، این بار وبسایت مردم و روحانیت به تاسی از خطیبان جمعه، برای شما خوانندگان عزیز امید به آینده در سایه رفع معضلات و مشکلات معیشی را آرزو می‌کنیم و امیدواریم سال جدید سال تعامل، پیشرفت و قرابت نزدیکتر مردم با روحانیت باشد.
پیام تبریک سال نو از طرف وب سایت مردم و روحانیت
وبسایت مردم و روحانیت آغاز سال ۱۴۰۱ هجری شمسی و طلیعه بهار را به همه خوانندگان عزیز تبریک می‌گوید. امید است سال نو، سال شکوفایی و امید برای همه مردم عزیز کشورمان باشد. ما در سالی که گذشت با آمار و نظرسنجی‌ها موضوعات روز مردم و جامعه روحانیت را شکافتیم و در این رهگذر، شناخت بهتری عاید ما شد. از دریچه همین شناخت، همراهی ما با مخاطبان تقویت شد و امید داریم در سال نو، شما مردم و روحانیت مردمی در کنار هم بایستیم تا به عمق وحدت و دوستی بیفزاییم و آن را تقویت کنیم.
در سالی که به بیان رهبری به سال تولید دانش‌بنیان و 
اشتغال‌آفرین نام گرفته است، هدف ما نیز تولید مقالات و محتوای متنوع‌تری خواهد بود که با نگاهی علمی و درست با نشانه گرفتن مسایلی که مردم و روحانیت با آن دست به گریبان هستند، با تنویر افکارعمومی و جامعه روحانیت، باعث بهبود رابطه بین مردم و روحانیت شویم و با دلسوزی و توانمندسازی روحانیت جامعه را یک گام به جلو هدایت کنیم. انشالله این بهار سرآغاز تازه‌ای برای نوزایی و شکوفایی باشد و به قولی «حول حالنا به احسن الحال» مصداقی عملی بر تغییر روحیه و حال مردم عزیز کشورمان باشد.
مردم در خطبه‌های۲۷ اسفند چه شنیدند؟
آخرین نماز جمعه سال ۱۴۰۰ در ۲۷ اسفند مصادف با ولادت حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه در اقصا نقاط کشور برگزار شد. اصلی‌ترین محور بیانات اکثر ائمه جمعه بی‌شک موضوع حمله موشکی ایران به اربیل عراق بود که به نوعی بر مناقشه اوکراین سایه افکنده‌بود. در همین رهگذر و در پاسداشت هفته سربازان گمنام، قریب به اتفاق خطیبان با تبریک این هفته و تقدیر از ایشان، به دستاوردهای امنیتی سپاه پرداختند و قدرت منطقه‌ای کشور را مدیون این نهاد انقلابی دانستند. البته حادثه اعدام ۸۱ نفر از شیعیان در عربستان نیز در صحبتهای امامان جمعه مطرح شد و مورد تقبیح قرار گرفت. برجام و مذاکرات نیز در گفته‌های بعضی از ائمه، به شکلی پررنگ‌تر مورد طرح قرار گفت ولی وجه قالب این صحبت‌ها بیشتر حول قدرت مذاکره‌کنندگان در میدان دیپلماسی مطرح شد ولی اخبار گرم حاشیه‌ای مرتبط با روسیه کاملا از قلم افتاد. در نهایت کم‌فروغ‌ترین موضوع که مهمترین موضوع در آستانه سال نوست کاملا به حاشیه رفت و به غیر از معدود خطیبانی که روی معیشت و فساد مسولان دست گذاشتند، به صورت کلی صحبتی در این باب به میان نیامد. سالی که از جانب رهبری به «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» نام گرفته بود، طبق آمار وبسایت مردم و روحانیت، در این روزهای سخت اقتصادی، سراسر تداعی‌گر مانع‌تراشی و عدم همراهی مسولان با مردم شد.
چرا بودجه جامعه المصطفی افزایش نیافت؟
عدم افزایش منابع مالی جامعه المصطفی در بودجه سال ۱۴۰۱ سوالاتی را در میان ناظران امور حوزه و آموزش عالی ایجاد کرده است. جامعه المصطفی العالمیه دانشگاهی بین‌المللی است که به پذیرش دانشجویان غیرایرانی می‌پردازد و دارای شعب متعدد در کشورهای مختلف جهان است. در لایحه بودجه ۱۴۰۱ برای جامعه المصطفی العالمیه، بودجه‌ای بالغ بر ۵۷۷ میلیارد تومان تخصیص داده شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ تنها چهار درصد افزایش داشته است. این در حالیست که سال گذشته، بودجه این دانشگاه حدود ۷۵ درصد افزایش پیدا کرده بود. با توجه به اینکه بسیاری از هزینه‌های جامعه‌المصطفی به دلار است و با توجه به کاهش ارزش ریال طی یک سال گذشته، انتظار می‌رفت شاهد افزایش بودجه این دانشگاه بین‌المللی باشیم. این درحالیست که بودجه دیگر نهادهای آموزشی و دینی افزایش قابل توجهی داشته‌اند.
چرا حوزه در کار خیریه دخیل نیست؟
عمل به پیشی‌گرفتن در امور خیریه یکی از مهمترین ارکان عملی دین ماست که در جای جای قرآن بدان تاکید شده است (سوره بقره آیه ۱۴۸، سوره کهف آیه ۴۴). در سیره پیغمبر (ص) نیز نهادینه کردن کمک به محرومان در سالهای ابتدای ظهور اسلام از اهم اموری بود که خود پیامبر بدان عمل کرد. چه بسا با ورود به یثرب به دستور شخص حضرت رسول (ص) با برادر اعلام کردن مسلمانان مهاجر با انصار عملا دستور انفاق و خیررسانی به فقرا را برای آنان که در رفاه بودند، صادر نمود. در دوره خلافت امام علی (ع) در کوفه نیز این امر مرسومی بود که ایشان در نیمه‌های شب تنها و یا با کمک برخی اطرافیانش درب خانه‌های محرومان را می‌کوفت و به طور ناشناس به آنها کمک می‌کرد. همین روش در زندگی تک‌تک امامان شیعه نیز مصداق عملی داشت. تاریخ شیعه مملو از داستان خیررسانی و احسان به محرومان و فقرای زمان خود دلالت دارد. با ایجاد سازمان وکالت در زمان امام صادق (ع) مساله خیریه و کمک به محرومان جامعه نیز شکل سازمان یافته‌تری به خود گرفت. عملا مهمترین وظیفه این سازمان جمع آوری و مدیریت وجوه شرعی، هدایا و نذورات بود و همین مساله باعث شده بود که این سازمان جنبه صرفا اقتصادی با رویه اجتماعی به خود بگیرد و نه خلافتی.
یادی از آیت الله علوی گرگانی (ره)
آیت الله علوی گرگانی از مراجع عظام تقلید روز سه‌شنبه ۲۴ اسفند ماه دارفانی را وداع گفت.
آیت الله علوی گرگانی یکی از چهره‌های مشهور علم و تقوا و فقاهت در حوزه علمیه قم و نماد روحانیت سنتی برای ملت نجیب ایران و تمام جهان بودند. این استاد برجسته فقه و اصول حوزه علمیه قم مرجع ساده زیستی بود که بدون هیچ تشریفاتی در خدمت مردم بود. او در سالهای اخیر تاکید بسیاری بر موضوعات اقتصادی و معیشتی مردم داشت و تمام تلاش خود را برای کمک و مساعدت و دفاع از حق مردم کرد. از جمله اقدامات عمرانی آن بزرگوار ساخت مسجد و درمانگاه در گرگان و تاسیس صندوق قرض‌الحسنه در تهران است.
سایت مردم و روحانیت طی سه سال گذشته، برخی از اظهار نظرهای مرحوم آیت الله علوی گرگانی را به رای گذاشته بود که این نظرات با واکنش‌های قابل تاملی روبرو شد که انعکاس دهنده شخصیت برجسته این روحانی بزرگوار نزد مردم بود. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به این اظهارنظرها:
نباید نسبت به انتخابات بی‌تفاوت باشیم و رای یک نفر هم منشا اثر است. (با ۷۲ درصد رای موافق)
اگر نارضایتی از سوی مردم وجود دارد به دلیل این است که حق مردم داده نشده است. (با ۸۶ درصد رای موافق)
امروز مردم دادشان از وضعیت معیشت بلند شده‌است و ما نیز مکرر به مسئولین ذی‌ربط تذکرات لازم را داده‌ایم ولی گوش شنوایی وجود ندارد. (با ۶۷ درصد رای موافق)
اگر جمع‌آوری و توزیع زکات به خوبی انجام شود، هیچ فقیری در کشورمان نخواهد بود.(با ۷۱ درصد رای موافق)
اگر اهمیت حفظ منابع طبیعی به عنوان ثروتی ملی برای مردم به خوبی تبیین شود، شاهد آسیب رساندن به آن نخواهیم بود. (با ۷۳ درصد رای موافق)
نباید اجازه داد زیر میزی و رشوه وجود داشته باشد و باید در این زمینه نظارت‌ها تقویت شده تا شاهد چنین بی‌مسؤولیتی‌ها نباشیم. (با ۸۲ درصد رای موافق)
مردم در خطبه‌های ۲۰ اسفند چه شنیدند؟
نماز عبادی-سیاسی امروز ۲۰ اسفند ۱۴۰۰ در شهرهای بزرگ و کوچک کشور عزیزمان برگزار شد. ائمه جمعه این هفته نیز، البته به مراتب کمتر از هفته پیش، به مساله اوکراین پرداختند ولی بیشتر موضوعات حول محور مسایل استانی، منطقه‌ای و مذاکرات هسته‌ای بود. جهاد تببین نیز در راستای صحبتهای چند روز پیش رهبری و پرهیز از بودجه‌بندی‌های کلان و صرف هزینه‌های غیرضروری مورد تاکید قرار گرفت و بعضی از خطیبان رفاه عمومی و به تبع آن معاش و زندگی مردم را از مولفه‌های مهم اقتدار و قدرت ملی قلمداد کردند. قدرت تدافعی و امنیت نیز با تاسی از خبر پرتاب ماهواره نور در روزهای اخیر و نقش امنیت‌آفرین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز از جمله صحبتهای دیگر ائمه جمعه بود. اعتراض یکی از نمازگزاران در جریان خطبه‌های امروز نماز جمعه تهران نیز که جنبه معیشتی داشت، حاشیه‌ساز شد. تقارن روز جوان و میلاد حضرت علی اکبر (ع) نیز از مهمترین اعیاد این روزهاست که بدین وسیله وبسایت مردم و روحانیت این ایام را به همه مردم عزیز و خوانندگان محترم تبریک و تهینت عرض می‌کند.
دین و سیاست در آلمان
دین یکی از اصلی‌ترین عناصر فرهنگی و اجتماعی آلمان است که از قرن چهارم میلادی با تغییر دین قبایل ژرمن به مسیحیت آغاز شد و در قرن شانزدهم با جنبش اصلاحات مارتین لوتر سردمدار و آغازگر جنبش پروتستان به اوج خود رسید. این پیشینه عملا آلمان را به کشوری با اکثریت پروتستان لوتری تبدیل کرد و مبنایی شد که کل اروپا از فرانسه گرفته تا انگلستان و اسکاتلند با تاسی از همین آموزه‌های اصلاحات کلیسایی چه در امر دینی و چه امر سیاسی شکل و ساختار تازه‌ای به خود بگیرند. نگاهی به اعیاد و تعطیلات تقویم آلمان خود گویای این حقیقت است که علاوه بر سالروز میلاد حضرت عیسی (ع) و عید پاک، تقریبا اعیاد دیگر تقویمی به صورت گسترده‌ای تحت تاثیر نفوذ مسیحیت در این کشور هستند و در حالی که حکومت در آلمان به شکل لایک اداره می شود، دینی بخش جدایی‌ناپذیری از جامعه است.
مردم در خطبه‌های ۱۳ اسفند چه شنیدند؟
نماز عبادی- سیاسی جمعه امروز ۱۳ اسفند در نقاط مختلف کشور عزیزمان برگزار شد. با توجه به اینکه مذاکرات وین به روزهای پایانی خود می رسد، بیانات ائمه جمعه در این زمینه قابل توجه بود. در این میان، اظهارات امامان جمعه تبریز و ملایر تعجب ناظران را برانگیخت زیرا این عزیزان عملا از تیم مذاکره‌کننده ایرانی خواستند که تعهدی به استفاده صلح آمیز از سلاح اتمی ندهند. این اظهارات با توجه به فتوای مقام معظم رهبری و نیز مواضع روشن ما در استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی سوال برانگیز بود.
مصلحت یا آرمانگرایی؟ موضع روحانیت درباره جنگ اوکراین چه باید باشد؟
اوکراین و رئوس خبرهای این روزها چنان با شتاب در حال تغییر است که با مخابره خبری تازه، موضوع جدیدی در فضای مجازی ترند می‌شود که واقعا فرصت غور و تامل را از ما می‌گیرد و شاید حتی در بعضی موارد عکس‌العمل ما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشکل اینجاست که ما در قبال جنگ اوکراین با یک پارادوکس روبرو هستیم زیرا از یک سو آموزهای اسلامی و انسانی ما حکم می‌کند که عملکرد روسیه را به عنوان کشور ظالم و تجاوزکار محکوم کنیم ولی از دیگر سو، با علت نزدیکی به روسیه و برای حفظ منافع ملی خودمان، نمی‌خواهیم دولت مسکو را از خود دور کنیم. در این میان، موضوع گیری روحانیون و ائمه جمعه دشوارتر هم می‌شود، زیرا از یک سو این عزیزان سخنگوی حاکمیت و منافع ملی هستند ولی از سوی دیگر باید معلم اخلاق و مبلغ انصاف وعدالت باشند.
مردم در خطبه‌های ۶ اسفند چه شنیدند؟
مراسم عبادی سیاسی نماز جمعه امروز ۶ اسفند ماه ۱۴۰۰ در اقصی نقاط کشور عزیزمان برگزار شد. تقارن روز امور تربیتی و تربیت اسلامی و همچنین روز حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در هفته آتی بخش قابل توجه‌ای از خطبه‌های امروز را به خود اختصاص داد و تا حدودی هم محوریت عدالت و مطالبه‌گری از مسولین در راستای همین موضوع تاکیدات مهمی را به خود دید. موضوع حمله روسیه به اوکراین نیز مبحث گفتار تقریبا همه خطیبان جمعه بود ولی سخنان بیشتر کلی بود. با توجه به اینکه ما حتی حمله صدام به کویت و نیز ساقط کردن رژیم بعثی در عراق را نیز محکوم کرده بودم، انتظار می‌رفت دستکم بشکل لفظی، حمله روسیه به اوکراین را نیز محکوم کنند، که البته حمایت ضمنی ابراهیم رئیسی از تصرف خاک اوکراین نشان داد که تهران بسیار هماهنگ با مسکو عمل می‌کند. اکنون باید دید که در هفته‌های آتی ستاد سیاستگذاری ائمه جمعه چه رویکردی را تجویز خواهد نمود و ائمه جمعه چگونه میان حمایت از مظلومان و حمایت از یک کشور قاصب تعادل ایجاد خواهند کرد.
شایان ذکر است که محوریت گفته‌های خطیبان شهرها و استان‌های مختلف بیش از گذشته به مسایل روز شهرهای استان متبوع اختصاص پیدا کرد که البته بنا بر سبقه‌ای که اخیرا وبسایت مردم و روحانیت نیز به آن اشاره داشت، به نظر می‌آید خطیبان شهرهای کوچک بیشتر متمایلند که به مشکلات محلی خود بپردازند و مصداقی‌تر صحبت کنند.
طلاب را در مقابل معلمان قرار ندهید
در این روزهای سرد زمستان شاهد تجمع رو به گسترش معلمین دردمند کشورمان هستیم. این تجعمات محدود به یک شهر و استان نیست و به نظر می‌رسد محتوای شعارها نیز صرفا مطالبه‌گری معیشتی نیست. از جمله این شعارها می‌توان به «معیشت، منزلت، سلامت حق مسلم ماست»، «مطالبات حل نشه، کلاسا تعطیل میشه»، و شعاری چون «مسئول کدگذاری باید بیرون بیایی» در اعتراض شدید به عدم اجرای لایحه رتبه بندی و طرح همسان‌سازی یاد کرد. اما به نظر می‌رسد روند صعودی اعتراضات به گونه‌ای است که مشکلات معیشتی و منزلتی معلمین و بازنشستگان معلم رنگ و بوی عدالت‌محورانه به خود گرفته و به شعارهایی از قیبل «معلم زندانی آزاد باید گردد» هم رسیده که این شائبه را ایجاد می‌کند که چه شد که اینگونه خیل عظیمی از این قشر زحمتکش کشورمان که رسالتی پیامبرگونه در زندگی همه ما و فرزندان کشورمان ایفا می‌کنند، آنچنان رنجیده‌اند که از دبیر کهنه‌کار تا معلم جوان به دنبال احقاق حقوق و منزلت از دست رفته خود هستند.
مردم چه می‌گویند؟ نتایج نظرسنجی‌های بهمن ماه
ماه بهمن، ماه طلیعه نور و سالروز ورود امام (ره) به کشور که پیام‌آور امید به مردم بود، مصادف شد با چهل و سومین سالگرد انقلاب. اکنون این انقلاب به جوان میانسالی تبدیل شده که در چهل و سه سالگی در حساس‌ترین موقعیت تببینی خود قرار دارد و باید با واقع‌نگری به گذشته بنگرد و بر بازتاب احوالات گذشته و امروز نظر کند و البته با امید، نگاهی هم به آینده داشته باشد. اگر به انصاف بنگریم، باید دید آنچه از انقلاب و دستارودهای آن تببین شده با آنچه امام راحل وعده تحققش را داده بود – چه از بعد معنویت و چه از بعد معیشت – همسانی ندارد. اینجاست که نظرسنجی‌های ماه بهمن به تبیین این دستاوردها پرداخته و نه گذشته بلکه رونمایی از آینده را برای این میانسال انقلابی به تصویر می‌کشد. امید است این پنجره، نور امیدی باشد برای آینده ای بهتر و تحقق آنچه حضرت امام در چهار دهه گذشته وعده احقاق آن را به مردم بخشیده بود. گزارشی که در ادامه می‌خوانید تحلیل نتایج ۶۲ نظرسنجی انجام شده توسط سایت «مردم و روحانیت» در ماه بهمن بر اساس سخنان روحانیون و بازخورد مردم و مخصوصا مواضع جوانان به این نظرسنجی‌هاست.
ادامه
خطیب بزرگ در شهر کوچک؟
سیل یافته‌های ما در نظرسنجی‌های چند ماه اخیر در مورد نظر مثبت مردم مبنی بر حمایت روحانیت از مشکلات معیشتی و در جایگاه دوم، رویکردی بسیار غریب و بی‌اعتنایی غیرقابل‌فهم بعضی خطیبان به برخی مسایل مهم کشور در این برهه حساس، به خصوص در خطبه‌های نماز جمعه سالروز پیروزی انقلاب، وبسایت مردم و روحانیت را برآن داشت تا دست به نگارش این مقاله بزنیم و تحلیلی کنیم از اینکه چرا خطیبان شهرهای بزرگ به جای توجه ویژه به مسایل مهم و حساس کشور در بیانات خود بیشتر به مسایل کلی بسنده می‌کنند و به نوعی خواسته یا ناخواسته به مسائل حیاتی نمازگزاران نمی‌پردازند و نیازها و درد دل مردم را تا این حد نادیده می‌گیرند. این سوال که آیا امام جمعه از مردم دور شده‌اند، پرسشی گران و قابل‌تامل است. همچنین باید به نوعی از رویکرد مثبت برخی خطیبان جمعه شهرهای کوچک هم یاد کنیم که در این شرایط دشوار نگاه مردمی خود را بر اولویت‌های سیاسی و حکومتی خود ارحج داده و تحت هر شرایطی، دغدغه‌های مردم را در فهرست امور و گفته‌های خود قرار می‌دهند. حال پرسش اینجاست که خطیب شهرهای کوچک چرا نمونه بارزتری از مطالبه‌گری و توجه علی‌وار به مشکلات مردم را در سرلوحه امورشان قرار می‌دهند و به همین نسبت خطیبان شهرهای بزرگ از مردم دورتر شده‌اند.
مردم در خطبه‌های ۲۹ بهمن چه شنیدند؟
مراسم عبادی سیاسی نماز جمعه امروز ۲۹ بهمن ماه ۱۴۰۰ در جای جای کشور عزیزمان برگزار شد. هفته‌ای که گذشت مناسبت‌های متعددی در خود داشت از جمله ارتحال حضرت زینب (س) و دو ولادت حضرت جواد و ولادت باسعادت دستگیر مظلومان و اسوه عدالت حضرت امیرالمومنین علی (ع) که از همین طریق با تسلیت و تهنیت این ایام مبارک به خوانندگان وبسایت مردم و روحانیت، امیدواریم با الگوگیری از فضایل این بزرگواران، درخت معرفت انقلاب پربارتر و عدالت‌ورزی در جامعه گسترده‌تر شود. اما در این هفته، محوریت کلی سخنان خطیبان جمعه علاوه بر ادامه جهاد تبیین در باب انقلاب و دستاوردهای آن به نوعی موضوع اقتصاد پیوند خورد و تقارن آن با روز اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی، دستمایه بعضی از سخنان در باب اهمیت وضعیت اقتصادی بود. در این رابطه، بحث شان مردم و ارتباط آن با رویکرد گروه مذاکره کشورمان در وین از جمله مهمترین رئوس مطالب این جمعه بود. البته معدود خطیبانی نیز در رابطه با گفته‌های مقام معظم رهبری در باب فایل صوتی فاش شده درخصوص فساد هلدینگ یاس و انتقاداتی که از سپاه پاسداران شده به صورت بسیار گذرا واکنش‌هایی نشان دادند.