وقتی که «جمهوری» نادیده گرفته بشود، قطعاً «اسلامی» هم نادیده گرفته می شود

حجت الاسلام والمسلمین دکتر داوود فیرحی استاد حوزه و دانشگاه، نظریه پرداز و پژوهشگر، در این گفت‌وگو سازمان اندیشه حضرت امام و درستی یا نادرستی اجرای آن را توسط مفسران آن مورد توجه قرار داد و با ارائه گزارشی از اندیشه امام خمینی، به نقد و بررسی ابعاد گوناگون این اندیشه و راهکارهای اجرایی و جبران پیامدهای منفی پیش آمده سخن گفت.

فضای مذهبی و سیاسی موجود و حاکم بر کشور ما، چه نسبتی با اندیشه‎های مذهبی و سیاسی حضرت امام خمینی(ره) دارد؟

درباره اندیشه‎های مذهبی و سیاسی مرحوم امام باید به دو نکته توجه داشت: یکی سازمان این اندیشه است که چه بوده و مفسرین چه تغییراتی به آن داده‎اند و دوم اینکه، این اندیشه چرا بد اجرا شده است. وقتی اندیشه‎ای بد اجرا بشود، نتایج مثبتی در پی نخواهد داشت یا شاید نتایج مثبتش کم بشود؛ بنابراین دو بحث مطرح است: یکی اینکه، سازمان اندیشه امام به چه صورت بود و بعداً چگونه تفسیر شد و دوم اینکه این اندیشه چگونه اجرا شده است. در هر نکته جای بحث وجود دارد.

در ابتدا گزارشی از سازمان اندیشه‎ای امام ارائه می‎دهم و بعد به این می‎پردازم که چرا و چگونه بد اجرا شده است. اندیشه‎ها یک ساختار و ادبیاتی دارند و یک جهت‎گیری. وقتی به ساختار و ادبیات اندیشه امام نگاه کنیم، می‎بینیم اندیشه ایشان به لحاظ ادبیاتی وضعیت مرزی دارد؛ یعنی بین برخی از ادبیات کهن و دنیای جدید قرار گرفته است؛ با این حال این اندیشه سویه دموکراتیک دارد؛ اما اندیشه امام توسط برخی از شاگردان ایشان و تحت تأثیر شرایط خاصی که بعد از فوتشان پیدا شد، سویه دموکراتیک خود را از دست داد و واژگان امام تعریفی قدیمی پیدا کردند. این اتفاق در ادبیات مفسرین رخ داد. برخی از واژه‎های ادبیات امام از این حیث که امتداد تفکری در فقه شیعه است، قدیمی‎اند؛ مثل بحث نظریه نصب در حکومت فقیه. این اصطلاح از قدیم آمده است؛ اما ادبیات مرحوم امام ساختار و سویه مدرن هم دارد و آن اینکه ایشان به مفاهیمی مثل جمهوری تکیه می‎کند. این واژه جمهوری، واژه جدیدی است و در قدیم وجود نداشت.