در راستای بحث حضور و یا عدم حضور بانوان در استادیوم ها در مقاله ای که در مهرماه گذشته منتشر کردیم تلاش کردیم تا مطالب بیشتری را در این مورد مطالعه کنیم و از زوایای متفاوت تری به این پدیده که از نظر بعضی به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است، نگاه کنیم. عوامل و اسباب گوناگونی دست به دست هم داده تا این موضوع در چند سال گذشته از سطح جامعه و مدیران اجرایی به بخش‌های مرتبط به محافل فکری و علمی برسد. عدم حضور زنان در ورزشگاه‌ها امری بود که پس از پیروزی انقلاب، به صورت قانونی نانوشته و با توجه به ملاحظات سیاسی و فرهنگی اجرایی شد؛ اما به مرور زمان و با تحولات رخ داده در جامعه، نه تنها اکثریت زنان و بخش بزرگی از جامعه، بلکه که جامعه جهانی و مخصوصا فدراسیون جهانی فوتبال نیز مدعی این حضور شدند و تهدیدها و تحریم‌هایی هم از سوی فیفا برای این عدم امکان حضور بانوان در استادیوم ها در نظر طرح شد. از این‌رو و با توجه به جوانب فردی، اجتماعی، مذهبی و بین‌المللی این جریان، مروری بر نظرات فقها و مراجع در این زمینه ضروری است.
موضوع حضور زنان در ورزشگاه‌ها ابعاد مختلفی دارد اما اصلی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین عامل احکام شرعی مربوط به مسائل زنان است. بر همین این اساس، جامعه روحانیت و کارشناسان دینی و حتی جامعه شناسان بدنبال پاسخ این سوال بوده اند که آیا از نظر شرعی حضور زنان در ورزشگاه‌ها در کنار مردان ایراد دارد؟ این همچنین پرسش اصلی تحقیقی بود که پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و ابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم انجام داد. اما قبل از اینکه به بعد شرعی این قضیه بپردازیم بگذارید به نظرسنجی های انجام شده در سایت مردم و روحانیت نیز اشاره ای داشته باشیم. این نظرسنجی ها حاکی از این است که اکثریت قریب به اتفاق مخاطبان، مشکلی ماهوی در حضور بانوان در استادیوم ها نمی بینند. در نظرسنجی های مربوط به بیانات روحانیونی که در مورد حضور خانم ها در استادیوم های ورزشی نظر داده بودند ۸۲ در صد رای دهندگان موافق و فقط ۱۸ درصد با حضور بانوان مخالف بودند.
اما جدا از نظر اکثریت مردم، بپردازیم به موضوع شرعی قضیه. تنی چند از مراجع تقلید بر این باورند که جای زنان در استادیوم نیست به این دلیل که نیم برهنه بودن ورزشکاران میتواند عاملی برای سوق به سوی گناه شود. این دسته از علما همچنین اعتقاد دارند که روایات و آیاتی از قرآن کریم موجود است که زنان را به خانه نشینی تشویق میکند. یکی از این بزرگواران آیت الله ناصر مکارم شیرازی است که همین چند روز پیش حضور بانوان را، که بصورت گزینشی در دیدار فینال جام باشگاه های آسیا در ورزشگاه آزادی حضور داشتند، «رسوایی» خواند. این مرجع تقلید اظهار داشت: «صحنه‌ها و فیلم‌های حضور در ورزشگاه‌ها رسوایی به دنبال داشت و شما نمی‌توانید حضور زنان در وزشگاه را کنترل کنید باید از فضاهای ورزشی فیلم‌ها و هر فرصتی برای تبلیغ دین استفاده کنیم».
در مقابل، بحث آن دسته از علمایی که مشکل شرعی با این موضوع نمیبینند، این است که با وجود آیات و روایاتی که به ظاهر، خارج شدن زنان را از منزل به طور کلی ممنوع یا ناپسند می‌شمارد، این آیات شامل حال کل زنان جامعه نمیشود . آیات ۳۳ و ۵۳ سورۀ احزاب و نیز بخشی از روایات با مضمون توصیه به خانه‌نشینی زنان در زمرۀ این ادله می‌باشند. اما این در حالی است که آیات ۳۳ و ۵۳ سورۀ احزاب در بردارنده احکامی ویژه و مختص به همسران رسول الله(ص) هستند و متن این آیات را نمی‌توان شامل همۀ زنان دانست. روایات خانه‌نشینی زنان نیز، پس از نقد سند روایتی که مبنی بر ماندن زنان در خانه دارد، چیزی بیش از توصیه به حفظ و مراقبت از زنان را بیان نمی‌کند. پاره‌ای از این روایات نیز به وضعیت اجتماعی خاص بعضی از مناطق آن دوران پرداخته است. در واقع شاید بتوان گفت که این روایات متضمن حکم کلی نیست.
از نگاهی دیگر و باز هم با مراجعه به تحقیقات انجام شده توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، موضوع مرتبط با بحث فوق، ممنوعیت اختلاط زن‌ها و مرد‌هاست. کسانی که به این دلیل استناد کرده اند، اختلاط را به معنای گسترده آن تفسیر کرده‌اند. در این تفسیر، هرگونه حضور همزمان مردها و زن‌ها در کنار یکدیگر مصداق اختلاط شمرده می‌شود. البته ممنوعیت اختلاط، فاقد مستند قرآنی است. بر خلاف تصور استدلال کنندگان، در روایات، اختلاط توأم با التذاذ جنسی و تحریک شهوت مدنظر بوده است. به نظر نمی رسد که از این روایات بتوان برداشتی سیاستی – اجتماعی، مبتنی بر محدود سازی ارتباطات زنان و مردان نمود. نظر اسلام محدود ساختن التذاد جنسی به محیط خانه است.
به رغم استحکام ادله شرعی موافقان حضور زنان در استادیوم، نمی توان ابعاد اجتماعی – سیاسی که از سوی بزرگانی همچون آیت الله مکارم شیرازی طرح شده نادیده گرفت. در واقع دلمشغولی این گروه از علما، عواقب منفی و غیر شرعی مترتب به امری است که هر چند خود فی حد ذاته غیر شرعی نیز نیست. به هر حال در جریان صدور حکم فقی در خصوص یک امر اجتماعی و متاخر همچون حضور زنان در استادیوم ها، نمی توان تنها به پیش زمینه های تاریخی استناد کرد و باید زوایای معاصر اجتماعی و تبعات سیاسی را نیز در نظر گرفت. البته گروهی هم از همین زاویه به دفاع از حضور بانوان در مجامع مختلف از جمله استادیوم های ورزشی می پردازند. این عده استدلال میکنند که در شرایط تاریخی کنونی و با توجه به مصالح نظام جمهوری اسلامی، نباید با جلوگیری از حضور زنان در استادیوم ها به دشمنان بهانه داد و خوراک تبلیغاتی برای ضدانقلاب فراهم کرد.
هیچ اشکال شرعی این مسئله نداره. متاسفانه بعضی ها فقط دید سیاسی به این قضیه دارند. امیدوارم فشارهای فیفا بالاخره باعث شه این مشکل حل شه.