چند هفته پیش بود که آیت الله محسن اراکی در مصاحبه‌ای به وجود یک «کمیته جانشینی» در مجلس خبرگان اشاره فرمودند و اظهار داشتند که وظیفه این کمیته سه نفره این است که تمامی کسانی که واجد شرایط رهبری هستند را شناسایی کند و اسامی این افراد را بطور خیلی سرّی و محرمانه ثبت کنند. ایشان تصریح کردند که چنین لیستی در حال حاضر وجود دارد ولی تنها اعضای این کمیته محرمانه سه نفره خبرگان به این اسامی دسترسی دارد. بحث محرمانه بودن فعالیت‌های نهادهای تصمیم گیرنده امر جدید و یا غیر طبیعی نیست ولی سؤالی که پس از سخنان آیت الله اراکی مطرح شد این بود که گستره این فعالیت‌های محرمانه تا کجا باید باشد؟ آیا انتخاب رهبری که شاید مهمترین تصمیم حاکمیت است باید بگونه‌ای کاملاً سرّی و محرمانه صورت گیرد؟
آیت الله اراکی علت سرّی بودن فعالیت «کمیته جانشینی» را ناشی از تجربه ناموفقی دانسته‌اند که در زمان حضرت امام خمینی (ره) از مسئله اعلام قائم مقام رهبری بوجود آمده بود. نگرانی اعضای خبرگان رهبری در این زمینه و با توجه به شرایط حساس کنونی قابل فهم است، ولی سؤال اینجاست که تا چه میزان این نگرانی‌ها بجاست و آیا قیاس آیت الله اراکی مع الفارق نبوده؟ به هر حال باید به یاد آورد که در زمان حضرت امام (ره)، برای مدت‌ها جانشینی آیت الله منتظری محرز بود و تنها سخن از جانشینی احتمالی ایشان نبود.
اظهارات آیت الله اراکی با واکنش های مختلفی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی روبرو برود. آیت الله هاشم هاشم زاده هریسی با اشاره به اهمیت تعیین رهبری و تأکید بر اینکه آینده مردم باید توسط همه یا اکثریت خبرگان رقم بخورد و نه یک کمیته یا کمیسیون، گفت: در مجلس خبرگان موضوع محرمانه‌ای وجود ندارد. تنها مذاکرات صحن و کمیسیون‌های خبرگان بر اساس قانون محرمانه است. البته ما طرفدار محرمانگی در این سطح هم نیستیم، اما این تصمیمی است که اعضا گرفته‌اند، چراکه معتقد بودند برخی از مذاکرات این مجلس ممکن است در جامعه تنش‌زا شود. البته آیت الله هریسی در مصاحبه دیگری، از اساس وجود کمیته محرمانه جانشینی را منکر شدند و تأکید کردند در مجلس خبرگان کمیسیون محرمانه و یا کمیته محرمانه‌ای وجود ندارد و فقط این مذاکرات مجلس خبرگان است که بصورت محرمانه برگزار می شود.
هرچند آیت الله هاشم زاده هریسی وجود کمیته محرمانه سه نفره را کلهم اجمعین رد کرده است، آیت الله محسن حیدری، نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان گفته: در مورد لیست «کمیسیون ویژه»، رئیس مجلس خبرگان رهبری هم مانند بقیه اعضای خبرگان است و حق سؤال پرسیدن ندارد؛ تنها کسی که می‌تواند اطلاع داشته باشد و از آنها سؤال کند خود رهبری هستند ولاغیر.
بحث «کمیته جانشینی» مسبوق به سابقه است. همانطور که سایت «مردم و روحانیت» پیشتر به اظهارات آیت الله شیخ مرتضی مقتدایی، عضو مـجلس خـبرگان رهـبری و نایب رئیس کمیسیون اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ اشاره کرده بود، ایشان در خصوص فعالیت‌های این کمیسیون برای تشخیص مصادیق رهبری گفته بودند که اعضا از میان خودشان سه نفر را برگزیده و کمیته‌ای را تشکیل داده‌اند که این کمیته، بررسی افراد و مصادیق را برعهده گرفته و هر هـفته جـلسه دارد و تـمام مـطالب و بررسیهایشان محرمانه است و اسنادشان هـم جـزو اسـناد سرّی و طبقه بندی شده و محرمانه ثبت میشود. به گفته آیت الله مقتدای، این «کمیته محرمانه جانشینی» اسناد و مدارکشان را در اختیار دیگر اعضای کمیسیون هم نمیگذارند. چند سال پیش سید علی شفیعی، نماینده خوزستان در مجلس خبرگان گفته بود «به قدری کار این کمیته محرمانه است که آقای یزدی می‌فرمودند وقتی آقای رفسنجانی رئیس خبرگان بود، حتی نتیجه کار را به ایشان هم نگفتیم. هرچه می‌گفت من رئیس خبرگان هستم، نمی‌شود که نگویید، می‌گفتیم این ها محرمانه است؛ حتی نسبت به شما».
نگاهی به نظرسنجی‌های سایت مردم و روحانیت نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق مخاطبان از اظهاراتی که حاکی از تمایل اعضای مجلس خبرگان به شفاف‌سازی و اطلاع رسانی است حمایت می کنند (لینک مربوطه) و به اظهاراتی که بر لزوم اقدامات و تصمیمات محرمانه خبرگان رهبری صحّه می گذارند رأی منفی می دهند (لینک مربوطه). باید توجه داشت که موضوع لزوم یا عدم لزوم محرمانه بودن تصمیمات خبرگان رهبری، موضوعی است که در حوزه بحث‌های مربوط به مصلحت نظام می گنجد و اگر از لزوم محرمانه بودن بحث‌ها و تصمیم گیری‌ها صحبت می کنیم باید به گونه‌ای، مسئله را به مصلحت نظام و کشور ربط دهیم.
در بحث فعالیت های کمیته محرمانه جانشینی باید دو مرحله تحقیق و ارائه لیست نامزدهای جانشینی را از هم متمایز کرد. با توجه به اینکه تحقیق برای یافتن افراد ذی صلاح رهبری، شامل مراحلی طولانی و تکنیکی است، شاید لزومی به شفاف سازی همه این مراحل وجود نداشته باشد. این مراحل تخصصی است و مطمئناً اختلافات نظر هم وجود دارد که طرح آن می تواند به تشویش افکار عمومی بیانجامد. ولی زمانی که فهرست نهایی فراهم می شود، در واقع این اختلافات پایان یافته است و این مرحله می تواند زمان مناسبی برای اعلام علنی نامزدها باشد.
وجه دیگر موضوع، بحث عدم اطلاع رسانی کمینه محرمانه جانشینی به اعضای خبرگان است. اعضای خبرگان رهبری به عنوان منتخبین مردم باید خود تحقیقات لازم را درباره گزینه‌های جانشینی رهبری انجام دهند و باید زمان کافی برای این امر داشته باشند. محرمانه ماندن لیست تهیه شده از سوی کمیته سه نفره و عدم طرح آن در جلسات مجلس خبرگان در واقع اجحافی است در حق اعضای خبرگان و ایجاد انفعال در میان این منتخبین.
جمهوری اسلامی که الگویی بی نظیر از اتحاد مردم سالاری و ولایت مداری ارائه می دهد در فعالیت نهادهایی همچون مجلس خبرگان رهبری به منصه ظهور می‌رسید و قوام می‌یابد. شایسته است بحث‌ها در خصوص میزان شفافیت و یا سرّی بودن بحث‌ها و فعالیت‌های خبرگان نیز با مَحَک مصلحت اسلامیّت و جمهوریّت نظام سنجیده شود و از این زاویه از اقداماتی که به افزایش شکاف میان مردم و روحانیت بیانجامد، پرهیز کرد.
سلام علیکم. حضرت امام (ره) فرمودند که میزان رأی ملت است. هر گونه تصمیم گیری در مورد آینده نظام و مملکت باید توسط تمام مردم (رفراندم) یا لااقل بوسیله همه نمایندگان ذیصلاح اتخاذ شود و لاغیر. تصمیم‌گیری برای جانشین رهبری بوسیله ۳-۲ نفر مردود است.